Các sự kiện xảy ra trong những ngày gần đây cho thấy xung đột chưa có dấu hiệu hạ nhiệt đã làm sâu sắc thêm nỗi lo sợ lớn nhất của các nhà kinh tế rằng cuộc xung đột sẽ nhấn chìm khu vực và bắt đầu gây ra mối đe dọa lâu dài đối với cơ sở hạ tầng thương mại và năng lượng toàn cầu.
Pat Thaker, Giám đốc khu vực Trung Đông và châu Phi của Cơ quan Tình báo Kinh tế (EIU) cho biết: “Bất kỳ cuộc xung đột nào ở Trung Đông đều gây chấn động khắp nền kinh tế thế giới, bởi vì khu vực này là một trong những nhà cung cấp năng lượng rất quan trọng và… là tuyến đường vận chuyển quan trọng cho thương mại toàn cầu”.
Rủi ro về tuyến đường vận chuyển và giá dầu
Mức độ giá dầu tăng và tác động dây chuyền đến nền kinh tế toàn cầu sẽ tỷ lệ thuận với mức độ giải quyết xung đột về mặt địa lý. Trong khi đó, cuộc xung đột này đã bắt đầu vào thời điểm “bất ổn kinh tế to lớn” khi xung đột Nga-Ukraine vẫn tiếp tục diễn ra và các ngân hàng trung ương đạt đến điểm bùng phát trong chu kỳ thắt chặt tiền tệ.
“Đối với các nền kinh tế đang hoặc đang hướng tới suy thoái, việc tăng lãi suất thêm từ Fed và ECB có thể khiến họ vượt quá giới hạn… Chúng ta đang gặp khó khăn gấp đôi ở đây: giá năng lượng một lần nữa lại cao hơn, lạm phát cũng giảm bớt nhưng không giảm hoàn toàn vào thời điểm lãi suất cũng cao nhất mà chúng ta từng thấy trong nhiều năm”, bà Pat Thaker cho biết.
Theo bà dự đoán, trong “kịch bản cực đoan” là căng thẳng leo thang trong khu vực, các thị trường sẽ phải cạnh tranh với giá dầu Brent trên 100 USD/thùng trong thời gian kéo dài, điều này “có nghĩa là lạm phát toàn cầu cao hơn, tăng trưởng kinh tế yếu hơn” và “điều kiện suy thoái khá nhiều”.
Ngoài ra, sản xuất dầu từ Iran - nhà sản xuất dầu thô lớn thứ tám thế giới - sẽ gặp rủi ro trong trường hợp xung đột leo thang, với ước tính sẽ loại bỏ tới 1 triệu thùng mỗi ngày khỏi sản lượng toàn cầu.
“Trên hết, sự gia tăng bất ổn về nguồn cung từ Ả Rập Xê Út có thể dễ dàng khiến giá dầu tăng ở mức tương tự như mức chúng đã từng phản ứng trước xung đột Nga-Ukraine vào năm 2022. Khi đó, giá dầu đã tăng 30% chỉ trong vòng hai tuần và sau đó ổn định ở mức tăng khoảng 15% so với mức trước khi xung đột diễn ra”, Wolf von Rotberg, chiến lược gia của J. Safra Sarasin cho biết.
Mặt khác, Trung Đông là nơi có các tuyến đường vận chuyển bận rộn nhất thế giới, bao gồm Kênh đào Suez, Biển Đỏ, Vịnh Ba Tư và Eo biển Hormuz, điều này làm tăng thêm mối nguy hiểm kinh tế liên quan đến xung đột leo thang.
“Bất kỳ sự mở rộng nào của cuộc chiến sang Bán đảo Sinai và khu vực Suez đều làm tăng nguy cơ xảy ra một cuộc tấn công vào hoạt động thương mại năng lượng và phi năng lượng chảy qua Kênh đào Suez, và điều đó chiếm gần 15% thương mại toàn cầu, gần 45% lượng dầu thô, 9% tàu chở dầu đã tinh chế và 8% tàu chở LNG đi qua tuyến đường đó”, bà Pat Thaker cho biết.
“Nếu bóp nghẹt những điểm đó sẽ tạo ra sự gián đoạn lớn không chỉ đối với giá dầu mà còn đối với toàn bộ chuỗi cung ứng năng lượng và các hàng hóa khác của thế giới”, bà cho biết thêm.
Điểm yếu của thị trường mới nổi
Theo Elijah Oliveros-Rosen, nhà kinh tế trưởng về thị trường mới nổi tại S&P Global Ratings, bất kỳ khả năng tăng kéo dài nào của giá năng lượng cũng sẽ là mối lo ngại đối với các nền kinh tế thị trường mới nổi, vì năng lượng thường chiếm tỷ trọng lớn hơn trong áp lực lạm phát so với các thị trường phát triển.
“Trong rổ CPI thông thường, năng lượng chiếm khoảng 10% ở các nước mới nổi. Ở Mỹ, tỷ lệ này là 6,9%, vì vậy rõ ràng có tác động cao hơn đến lạm phát và nhiều thị trường mới nổi đã trở thành nhà nhập khẩu ròng năng lượng”, ông cho biết.
“Vì vậy, khi nghĩ về những quốc gia nào có thể dễ bị tổn thương hơn trước giá năng lượng cao hơn và giá năng lượng duy trì ở mức cao hơn, chúng ta phải bắt đầu xem xét các quốc gia nhập khẩu năng lượng ròng có đóng góp năng lượng cao vào rổ CPI, và các quốc gia như Chile, Thổ Nhĩ Kỳ hay một số nền kinh tế châu Á như Thái Lan, Philippines, Ấn Độ là những quốc gia chịu ảnh hưởng”, ông cho biết thêm.
Paul Gruenwald, nhà kinh tế trưởng toàn cầu của S&P cho biết, những quốc gia vẫn chưa đặt ra kỳ vọng lạm phát khi các ngân hàng trung ương thắt chặt chính sách tiền tệ có thể dễ bị tổn thương.
“Nếu nghĩ về trình tự lạm phát trong vài năm qua, khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra, chúng ta đã thấy lạm phát tăng đột biến ban đầu đến từ thực phẩm và nhiên liệu, sau đó một phần trong số đó lan sang các lĩnh vực cốt lõi. Những quốc gia không có kỳ vọng lạm phát tốt, đợt tăng giá năng lượng mới này có thể lan rộng và chúng ta có thể lặp lại một phần những gì chúng ta đã trải qua trong vài năm qua”, ông cho biết.
Ông cho rằng một số “ngân hàng trung ương lý tưởng” đã thuyết phục thị trường rằng họ sẽ làm bất cứ điều gì cần thiết để duy trì kỳ vọng trung hạn, do đó, những đợt tăng giá năng lượng tạm thời có thể diễn ra khá suôn sẻ, nhưng trong trường hợp chưa đạt được điều này, sẽ có nguy cơ các ngân hàng trung ương phải phản ứng một lần nữa bằng cách thắt chặt chính sách hơn nữa.
