Làn sóng “săn” biến động lan rộng
Dòng vốn gần đây chảy mạnh vào các sản phẩm giao dịch gắn với chỉ số VIX (Volatility Index - thước đo kỳ vọng biến động ngắn hạn của S&P 500) thông qua các quỹ được niêm yết và giao dịch như cổ phiếu (Exchange Traded Products - ETP hoặc Exchange Traded Notes - ETN).
Theo dữ liệu của Bloomberg, sản phẩm lớn nhất trong nhóm này là Barclays iPath S&P 500 VIX Short-Term Futures ETN đã ghi nhận quy mô tài sản tăng hơn 300% từ đầu năm đến nay, vượt mốc 1 tỷ USD. Không ít nhà đầu tư kỳ vọng, nếu đà tăng kỷ lục của thị trường “đuối sức”, chỉ số VIX sẽ bật mạnh và mang lại lợi nhuận đột biến.
Ông Rocky Fishman, nhà sáng lập Công ty nghiên cứu Asym 500 nhận định, các nhà đầu tư cá nhân đang tìm cách “làm điều gì đó mang tính thận trọng và bảo vệ”. Ông ước tính, khoảng 40% lượng hợp đồng mở (Open Interest - tổng số hợp đồng tương lai chưa được thanh lý) trên thị trường hợp đồng tương lai VIX hiện thuộc sở hữu của các ETP/ETN liên quan đến VIX.
Dòng tiền đổ mạnh vào các sản phẩm này phản ánh tâm thế phòng thủ trước nguy cơ điều chỉnh của thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, theo giới phân tích, đây chủ yếu là biểu hiện của hành vi và tâm lý, hơn là tín hiệu cho thấy thị trường sắp bước vào giai đoạn điều chỉnh.
Cơ chế rolling có thể tạo ra chi phí lớn
Dù đem lại viễn cảnh lợi nhuận “ngoạn mục” nếu thị trường biến động mạnh, các sản phẩm gắn với VIX lại chứa đựng không ít rủi ro mà phần lớn nhà đầu tư cá nhân không nhận thức đầy đủ.
Ông Eric Balchunas, nhà phân tích ETF cấp cao tại Bloomberg Intelligence ví von, các ETP VIX giống như một chiếc “cưa máy” - vô cùng hiệu quả trong một số trường hợp cụ thể, nhưng cũng có thể “cưa đứt cánh tay”.
Cốt lõi vấn đề nằm ở cơ chế vận hành. Do hợp đồng tương lai có thời hạn, các quỹ phải liên tục thực hiện rolling (chuyển đổi từ hợp đồng sắp đáo hạn sang hợp đồng có thời hạn xa hơn).
Ông Matthew Thompson, đồng quản lý danh mục tại Little Harbor Advisors cho biết, các quỹ phải tái cân bằng hàng ngày để duy trì kỳ hạn trung bình 30 ngày. Việc này khiến đoạn đầu của đường cong kỳ hạn (hai tháng đầu) luôn ở trạng thái dốc hơn, làm chi phí nắm giữ (carry) gia tăng.
Dữ liệu của Bloomberg cho thấy mức độ khắc nghiệt của yếu tố rolling. Một nhà đầu tư có thể nhân ba lần vốn nếu mua Volatility Shares 2x Long VIX Futures ETF đúng thời điểm (chẳng hạn từ ngày 1 đến 8/4/2025), nhưng nếu nắm giữ sản phẩm này trong suốt một năm qua thì lại phải chịu mức lỗ tới 78%.
Vì vậy, nhà đầu tư cần hiểu rằng, cơ chế rolling tạo ra chi phí nắm giữ liên tục - có thể coi như một dạng “thuế ẩn” đối với những người duy trì vị thế dài hạn.
Không phải sân chơi cho nhà đầu tư nghiệp dư
Hơn một thập kỷ trước, nhiều nhà đầu tư bán lẻ từng đổ tiền vào United States Oil Fund ETF với kỳ vọng hưởng lợi từ đà tăng của giá dầu. Tuy nhiên, kết quả thu về lại kém xa so với biến động của giá dầu thô giao ngay (spot price).
Trong bối cảnh đó, các chiến lược gia tại Societe Generale SA khuyến nghị, khai thác trạng thái contango (giá tương lai cao hơn giá giao ngay) trên đường cong kỳ hạn VIX bằng cách bán hợp đồng gần hạn và mua hợp đồng kế tiếp. Tuy nhiên, họ cũng cảnh báo, nếu thị trường chứng khoán xảy ra cú bán tháo mạnh, đường cong VIX có thể đảo ngược và gây thua lỗ nặng.
Ông Robert Harlow, Phó trưởng bộ phận Nghiên cứu đa tài sản toàn cầu tại T. Rowe Price Group Inc. cho biết, ngay cả các quỹ phòng hộ (hedge fund) cũng chỉ sử dụng các sản phẩm này cho giao dịch ngắn hạn - nhằm “vào - ra” nhanh khi không muốn thiết kế cấu trúc quyền chọn phức tạp.
Nhiều chuyên gia lưu ý thêm, thị trường VIX ngày càng trở thành “sân chơi chuyên sâu”, không phù hợp với nhà đầu tư nghiệp dư.
