Tăng độ phủ bảo hiểm không đơn thuần là mở rộng một ngành kinh doanh
Theo Chiến lược phát triển thị trường bảo hiểm được ban hành tại Quyết định số 07/QĐ-TTg ngày 7/1/2023, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030 có khoảng 18% dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ.
Cụ thể, giai đoạn 2021-2025, doanh thu ngành bảo hiểm được định hướng tăng trưởng bình quân 15%/năm, đưa quy mô thị trường đạt khoảng 3-3,3% GDP vào năm 2025. Sang giai đoạn 2026-2030, tốc độ tăng trưởng mục tiêu giảm xuống khoảng 10%/năm, nhưng quy mô toàn ngành tiếp tục mở rộng, phấn đấu đạt 3,3-3,5% GDP vào năm 2030. Đây là một chỉ tiêu hiếm thấy, bởi không nhiều ngành kinh tế được “định lượng” bằng tỷ lệ GDP như vậy. Tuy nhiên, bảo hiểm lại là một ngoại lệ và điều này không phải ngẫu nhiên.
Con số 3,3-3,5% GDP được gọi là tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm (insurance penetration). Đây không chỉ là thước đo quy mô thị trường, mà còn phản ánh mức độ chín chắn trong tư duy tài chính của người dân, cũng như nền tảng an sinh và sức bền tài chính của một quốc gia. Một xã hội có tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm cao thường là xã hội mà rủi ro đã được quản trị có hệ thống, thay vì dồn lên vai từng cá nhân.
Một số thống kê cho thấy, tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm toàn cầu hiện ở mức khoảng 7,2%. Tại Mỹ, con số này vượt 11%, còn tại Anh là trên 10%. Trong khu vực châu Á, Trung Quốc đạt 4,2%, Ấn Độ là 3,7%, Malaysia là 4,4%, Thái Lan khoảng 5%... So với mặt bằng đó, mục tiêu 3,3-3,5% của Việt Nam đến năm 2030 không hề tham vọng mà phản ánh thực tế rằng, nền tảng bảo vệ tài chính của người dân còn khá mong manh.
Báo cáo “Beyond Coverage: The Social and Economic Impact of Insurance in ASEAN” do Prudential công bố tháng 9/2025 phân tích tác động của việc mở rộng độ phủ bảo hiểm phi nhân thọ (bao gồm bảo hiểm sức khỏe) và bảo hiểm nhân thọ tại 6 thị trường ASEAN gồm Malaysia, Indonesia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam cũng đánh giá, nếu độ phủ bảo hiểm phi nhân thọ tại các nước ASEAN nhắc đến ở trên tăng 50% đến năm 2050 thì GDP bình quân đầu người có thể tăng tới 3,1% và tổng GDP tăng 2,6%. Với bảo hiểm nhân thọ, tác động còn mạnh mẽ hơn, với mức tăng tương ứng lần lượt là 5,1% và 4,4%.
Với Việt Nam - nơi tổng quy mô thị trường bảo hiểm tương đương khoảng 3% GDP, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu 6,7% - dư địa tăng trưởng còn rất lớn. Nếu độ phủ bảo hiểm phi nhân thọ tăng 50% thì GDP bình quân đầu người có thể tăng thêm 2,5%. Trong trường hợp tăng trưởng cao hơn, mức mở rộng 200% có thể đóng góp tới 10,5% GDP, tương đương khoảng 125 tỷ USD. Sự gia tăng thu nhập, mở rộng tầng lớp trung lưu cùng những rủi ro gia tăng về sức khỏe và khí hậu khiến bảo hiểm trở thành trụ cột của chiến lược phát triển bền vững và gia tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế.
Ông Steven Chan - Giám đốc Quan hệ chính phủ và Chính sách, Tập đoàn Prudential nhận định, ngành bảo hiểm Việt Nam đang đứng trước thời điểm bản lề. Với những cải cách chính sách và bước tiến mới trên bản đồ thị trường tài chính - chứng khoán, Việt Nam có cơ hội bứt phá từ nền tảng độ phủ bảo hiểm còn khiêm tốn. Theo nghiên cứu, chỉ cần tăng 50% tỷ lệ tham gia bảo hiểm, Việt Nam có thể bổ sung thêm khoảng 30 tỷ USD giá trị kinh tế vào năm 2050.
“Đây là thời điểm để biến tầm nhìn thành hành động, bao gồm đa dạng hóa danh mục đầu tư, phát triển hệ thống dữ liệu y tế liên thông và tăng cường hợp tác công - tư”, ông Steven Chan nhìn nhận.
Chính vì vậy, việc Chính phủ liên tục họp bàn, hoàn thiện khung pháp lý, chấn chỉnh hoạt động thị trường và thúc đẩy người dân tham gia bảo hiểm không đơn thuần nhằm mở rộng một ngành kinh doanh. Mục tiêu sâu xa hơn là giảm thiểu rủi ro tài chính mang tính hệ thống cho xã hội trong bối cảnh thu nhập tăng, nhưng chi phí y tế cũng leo thang và quá trình già hóa dân số diễn ra nhanh chóng.
Với cá nhân và gia đình, bảo hiểm đóng vai trò như một “vành đai an toàn tài chính”. Khi đối mặt với những biến cố lớn như bệnh hiểm nghèo, tai nạn hay tử vong, bảo hiểm giúp chi trả chi phí y tế, thay thế thu nhập bị gián đoạn, tránh việc phải bán tài sản hoặc rơi vào vòng xoáy nợ nần…
Ở tầm vĩ mô, tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm cao giúp củng cố hệ thống an sinh xã hội. Khi bảo hiểm y tế và bảo hiểm xã hội bao phủ rộng, người dân có điểm tựa khi ốm đau, thất nghiệp hay về già, qua đó giảm áp lực lên ngân sách nhà nước. Không dừng lại ở đó, ngành bảo hiểm còn là kênh huy động vốn dài hạn quan trọng cho nền kinh tế, hỗ trợ đầu tư và phát triển bền vững.
Trụ cột của hệ thống an sinh xã hội và quản trị rủi ro quốc gia
Một xã hội có tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm cao thường là xã hội mà rủi ro đã được quản trị có hệ thống, thay vì dồn lên vai từng cá nhân.
Ở nhiều thị trường mới nổi, bảo hiểm đang dần được nhìn nhận như một trụ cột của hệ thống an sinh xã hội và quản trị rủi ro quốc gia, thay vì chỉ là một ngành dịch vụ tài chính thuần túy.
Chia sẻ tại sự kiện Insurinnovator Connect Vietnam 2025, các chuyên gia quốc tế cho rằng, sự phát triển của bảo hiểm tại các thị trường mới nổi phụ thuộc lớn vào vai trò của chính phủ và cơ quan quản lý: Không chỉ ổn định thị trường mà còn thúc đẩy cạnh tranh, nâng cao hiểu biết tài chính và mở rộng tiếp cận bảo hiểm cho nhóm thu nhập thấp.
Một số ý kiến tại hội nghị cho rằng, thay vì chỉ tập trung vào ổn định hệ thống và bảo vệ người tiêu dùng, nhiều quốc gia đang chuyển sang cách tiếp cận toàn diện hơn: Phát triển thị trường, thúc đẩy cạnh tranh, nâng cao hiểu biết tài chính và mở rộng khả năng tiếp cận bảo hiểm cho các nhóm dân cư thu nhập thấp và trung lưu - những động lực tăng trưởng dài hạn của nền kinh tế.
Theo các chuyên gia quốc tế, Chính phủ cần tăng cường phối hợp với cơ quan quản lý bảo hiểm và toàn ngành để xây dựng cách tiếp cận tổng thể đối với quản trị rủi ro ở cấp quốc gia, bao gồm cả rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu - những thách thức mà các thị trường mới nổi thường chịu tác động nặng nề. Một khuyến nghị quan trọng là xây dựng khung pháp lý dựa trên rủi ro, đơn giản nhưng đủ linh hoạt để thích ứng với thị trường thay đổi nhanh. Đây được xem là nền tảng của quản lý hiện đại, giúp cân bằng giữa an toàn hệ thống và đổi mới sáng tạo.
Ngoài ra, nâng cao hiểu biết tài chính cũng được xem là nền tảng của tăng trưởng bền vững. Các chương trình giáo dục tài chính từ bậc phổ thông đến cộng đồng giúp người dân hiểu đúng vai trò của bảo hiểm, thay vì tiếp cận thông qua các thông điệp bán hàng ngắn hạn. Một số quốc gia còn áp dụng ưu đãi thuế để khuyến khích người dân tham gia bảo hiểm nhân thọ, hưu trí và sức khỏe.
Bà Elena Butarova - Tổng giám đốc BIDV MetLife đưa ra góc nhìn về đổi mới, thực thi và tư duy lãnh đạo phù hợp với giai đoạn chuyển đổi của ngành. Bà Elena Butarova nhấn mạnh, ngành bảo hiểm Việt Nam cần bắt kịp ở 3 nền tảng cốt lõi: hiểu khách hàng sâu sắc hơn, xây dựng quan hệ đối tác thực chất hơn và thực thi tập trung hơn. Đây không phải là bài toán công nghệ, mà là vấn đề căn bản.
“Câu hỏi không chỉ là ngành bảo hiểm có đang đi đủ nhanh hay không, mà quan trọng hơn là có đang đi đúng hướng - phù hợp với giá trị và nhu cầu thực sự của khách hàng hay chưa. Nhìn trên bình diện khu vực, bảo hiểm nhân thọ châu Á tăng trưởng khoảng 4-5% sau đại dịch Covid - ổn định nhưng không đột phá, trong khi Việt Nam lại ghi nhận mức sụt giảm khoảng 12% do khủng hoảng niềm tin và thách thức về phân phối. Trong bối cảnh đó, ‘đi nhanh’ không thể chỉ là duy trì hay ổn định, mà phải là vượt chuẩn khu vực”, bà Elena Butarova nói.
