"Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045", đã được Thủ tướng Chính phủ ngày 23/1/2024 phê duyệt, nhấn mạnh việc ưu tiên phát triển công nghiệp dược, đồng thời thúc đẩy nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ cao trong dự phòng, chẩn đoán, điều trị và chuyển đổi số toàn diện ngành y, dược.
Mới đây, để khẳng định việc ưu tiên nguồn lực cho đổi mới sáng tạo, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024, xác định rõ: Phát triển đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là điều kiện tiên quyết, là thời cơ vàng để đất nước ta vươn lên mạnh mẽ, hiện thực hóa khát vọng hùng cường trong kỷ nguyên mới.
Tuy vậy, hiện nay một số doanh nghiệp ngành y dược vẫn đang gặp phải nhiều khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách trong đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số ngành này.
Quy định còn thiếu và không thống nhất
Tại buổi Toạ đàm "Đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực dược phẩm, y tế: Đột phá chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân", thuộc chuỗi chương trình “Đổi mới sáng tạo - Đòn bẩy cho kỷ nguyên mới”, do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức sáng 1/9, ông Lê Xuân Tân, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Bệnh viện TNH cho rằng, về chuyển đổi số, chính sách chung thì Nhà nước có rồi nhưng vẫn còn thiếu những chính sách cụ thể.
Ví dụ, nhiều bệnh viện đã triển khai bệnh án điện tử trong hệ thống PACS (phần mềm quản lý chẩn đoán hình ảnh) bây giờ không cần in phim, tiết kiệm được rất nhiều tiền; nhưng Bảo hiểm y tế chỉ thanh toán chi phí chụp chiếu cho bệnh nhân nếu có in phim, khiến nhiều bệnh viện phải in các phim này ra, gây lãng phí lớn.
"Trong khi đầu tư hệ thống bệnh án điện tử PACS rất tốn kém cho nên cũng phải xây dựng giá cho phù hợp, cái này Bộ Y tế đã có ý kiến rồi", ông Tân nói.
 |
Ông Lê Xuân Tân, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Bệnh viện TNH |
Trong khi đó, ông Bùi Lê Hà, Giám đốc Trung tâm chuyển đổi số, Bệnh viện Đa khoa Medlatec phản ánh, gần đây Nhà nước có nhiều nghị định, quy định mới, các đề án để chuyển đổi số trong y tế được diễn ra mạnh mẽ. Đây là một tín hiệu đáng mừng cho ngành y tế nói chung.
Tuy nhiên ông Hà góp ý rằng, những nghị định quy định đó chưa có hướng dẫn cụ thể khiến nhiều người phải vừa làm vừa "dò, làm theo cách hiểu của mình với tâm lý luôn sợ sai.
"Nhiều cái có thể không sai nhưng chưa đúng khiến doanh nghiệp đối diện với rủi ro rằng sau này có thể mất thêm chi phí để sửa chữa.
Ví dụ chúng ta nói sử dụng AI trong y tế nhưng chưa có một quy định pháp lý nào quy định rõ được sử dụng AI trong y tế đến mức nào, được chấp nhận đến mức nào, đúng luật đến đâu?", ông Hà nói.
Mặt khác, theo ông Hà, thế mạnh của y tế tư nhân là phát triển y tế từ xa và bệnh viện số nhưng các quy định về y tế từ xa còn chưa rõ, không có quy định gì về y tế số.
 |
Ông Bùi Lê Hà, Giám đốc Trung tâm chuyển đổi số, Bệnh viện Đa khoa Medlatec |
"Chúng tôi đang rất vướng, mong cơ quan quản lý sớm có hướng dẫn để chúng tôi không phải trả giá cho những thay đổi về sau", đại diện Bệnh viện Medlatec nói.
Cũng theo vị này, một vấn đề nữa rất khó khăn của ngành y tế hiện nay là vấn đề giao thoa giữa y tế và công nghệ. Nhân sự công nghệ thì không được đào tạo về y tế còn nhân sự y tế thì hiểu biết về công nghệ cũng còn hạn chế.
"Chúng tôi đang đóng vai trò ở giữa. Mong Nhà nước sẽ có chính sách, chương trình lồng ghép đào tạo nhân sự công nghệ cho ngành y tế để chúng tôi có tiếng nói chung", ông Hà kiến nghị.
Kiến nghị xây dựng trung tâm dữ liệu lớn
Ông Lê Xuân Tân cho rằng, khi làm chuyển đổi số, nhất là đối với y tế thì bệnh án điện tử rất quan trọng cho nên nếu bị mất dữ liệu hoặc xảy ra trục trặc nào đó thì không tìm lại được dữ liệu.
Hiện nay, các bệnh viện đều đã có phương án cho vấn đề này, nhưng ông đề nghị cấp tỉnh cần có trung tâm dữ liệu thật lớn đủ để lưu trữ toàn bộ hoạt động của bệnh án điện tử và các vấn đề liên quan đến chuyển đổi số. Bởi vì tư nhân hiện nay không đủ nguồn lực để thực hiện.
Đồng tình với đề xuất này, song ông Bùi Lê Hà phản ánh, pháp luật quy định phải liên thông dữ liệu nhưng hiện cũng chưa có hướng dẫn về quy chuẩn chung phải liên thông dữ liệu như thế nào.
"Ở Medlatec, những người làm chuyển đổi số như chúng tôi đang làm theo kiểu mà chúng tôi hiểu. Anh Tân có đề xuất xây dựng một trung tâm dữ liệu chung, chúng tôi không biết những cái chúng tôi làm có đủ điều kiện kết nối với dữ liệu chung đó không hay lại phải sửa? Đó là những vấn đề rất khó", ông Hà nhấn mạnh.
Nhiều doanh nghiệp đã khá hài lòng với chính sách ưu đãi hiện nay, đặc biệt là Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân; tuy nhiên họ mong muốn được Nhà nước hỗ trợ nhiều hơn, các cơ quan quản lý được giao việc thì đẩy nhanh tiến độ triển khai.
Bà Đào Thúy Hà, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Traphaco phản ánh, hiện nay đã có nhiều chính sách tạo điều kiện khuyến khích cho doanh nghiệp đầu tư vào các loại thuốc mới, thuốc tương đương sinh học.
Trong công tác đấu thầu, khi Traphaco sản xuất thuốc tương đương sinh học với thuốc gốc thì đã được vào nhóm ưu tiên đấu thầu tốt hơn nhờ chính sách khuyến khích của Chính phủ.
"Trong Chiến lược phát triển ngành dược đến năm 2030 tầm nhìn 2045 thì chúng tôi cũng thấy có đề ra những yêu cầu thành lập trung tâm R&D để đánh giá thuốc thử tương đương sinh học BE, BA… và cũng có những khuyến khích, tạo điều kiện cho doanh nghiệp thành lập các trung tâm nghiên cứu. Đây là những điểm khá quan trọng giúp Nhà nước và doanh nghiệp thúc đẩy quá trình nghiên cứu phát triển các sản phẩm nhanh hơn", bà Hà cho biết.
 |
Bà Đào Thúy Hà, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Traphaco |
Hiện nay, Traphaco có nhiều kế hoạch nghiên cứu phát triển thuốc tương đương sinh học nhưng cũng gặp khó khăn do chưa đủ nguồn lực để đánh giá giúp doanh nghiệp tháo gỡ để phát triển nhanh hơn.
"Với quy định thành lập các trung tâm R&D để đánh giá thuốc thử tương đương sinh học này, tôi hi vọng sẽ tạo điều kiện hơn cho doanh nghiệp phát triển thuốc mới hiệu quả hơn, chi phí rẻ hơn, tạo thuận lợi hơn cho người bệnh", bà nói.
Đối với hoạt động R&D, doanh nghiệp cũng là một nòng cốt. Nếu doanh nghiệp được Nhà nước tạo điều kiện kết nối với các nhà khoa học nghiên cứu trong nước và tiếp thu một phần các công trình nghiên cứu khoa học, chuyển thành sản phẩm ứng dụng đưa ra thị trường đến tay người tiêu dùng thì sẽ giúp cộng hưởng hơn các nguồn lực của nước ta để phát triển các sản phẩm điều trị và có điều kiện phát triển các sản phẩm sáng tạo, các thuốc mới tốt hơn cho Việt Nam.
"Chúng tôi thấy Nghị quyết 57 là một chính sách tạo ra giá trị về mặt tinh thần, doanh nghiệp thấy rằng con đường chúng tôi đi trước đây đầu tư vào công nghệ tạo ra sản phẩm mới là con đường mới đúng đắn được Đảng và Nhà nước ủng hộ", bà Hà nêu quan điểm.
Tại Medlatec, ông Bùi Lê Hà cho biết, phương hướng hoạt động của Melatec đến 2030 tầm nhìn 2045 là kiên định 3 mục đích: Đẩy mạnh hệ thống xét nghiệm, hệ thống chẩn đoán hình ảnh và bác sĩ gia đình làm nền tảng, hướng đến điều trị từ xa (tại nhà) với mức chi phí hợp lý; Đặt khách hàng là trung tâm, đẩy mạnh số hoá trong các phương tiện khám chữa bệnh; Liên kết các cơ sở y tế với nhau để làm sao người bệnh đến cơ sở y tế khác thì không phải làm lại các xét nghiệm đã làm.
Ông kiến nghị Nhà nước có ưu đãi về mặt chính sách, chi phí để bệnh viện tư nhân có đầu tư mạnh hơn về chuyển đổi số với mục tiêu người Việt Nam không còn phải đi ra nước ngoài chữa bệnh, trái lại bệnh nhân nước ngoài sẽ đến Việt Nam nhiều hơn.
Đồng quan điểm, ông Lê Xuân Tân cho rằng, năm ngoái doanh nghiệp tư nhân đa số còn khó khăn, bước sang năm nay, đặc biệt từ sau khi có Nghị quyết 68, ông cảm nhận khu vực kinh tế tư nhân, trong đó có bệnh viện tư có sự chuyển biến. "Cứ đà này thì chỉ 1 - 2 năm tới chúng ta sẽ đi đúng con đường phải đi", ông Tân nói.
Tuy nhiên, ông mong rằng các chính sách đã được đưa ra thì đề nghị được triển khai sớm để các đơn vị còn áp dụng, đặc biệt những vấn đề liên quan đến Bộ y tế, đến chuyển đổi số thuộc Bộ Khoa học và công nghệ. Qua đó sẽ giúp cho những đơn vị đang trên đà phát triển yên tâm hoạt động và không còn lo lắng về rủi ro chính sách.
