Còn nhiều rào cản
Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68) không chỉ là chủ trương lớn của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân, mà còn là hệ thống các nhiệm vụ và giải pháp toàn diện, thiết thực, cụ thể và phù hợp với xu hướng phát triển thời đại.
Ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh khu vực 2 cho rằng, những giải pháp của Nghị quyết 68 liên quan đến nguồn lực vốn và tiếp cận tín dụng ngân hàng là những giải pháp rất cụ thể và toàn diện. Ở góc độ hoạt động ngân hàng và tiếp cận theo nhóm giải pháp về nguồn lực vốn, Nghị quyết 68 mở ra đa dạng các phương thức cho vay, cũng như các yếu tố nền tảng, tạo thuận lợi cho hoạt động tín dụng và dịch vụ ngân hàng phát triển.
Sau Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân (có hiệu lực từ ngày 17/5/2025). Theo đó, doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được Nhà nước hỗ trợ lãi suất 2% khi vay vốn để thực hiện các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG). Đây là nội dung quan trọng nhằm tháo gỡ vướng mắc lớn của doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân, gồm: doanh nghiệp siêu nhỏ, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh, đang hạn hẹp nguồn lực, khó khăn khi vay vốn, nhất là nguồn vốn đầu tư vào các lĩnh vực chi phí cao, dài hạn.
Ngay sau đó, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 139 ban hành Kế hoạch của Chính phủ triển khai Nghị quyết 198 của Quốc hội. Trong đó, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương hỗ trợ doanh nghiệp trong tiếp cận đất đai, tài chính, tín dụng…
TS. Nguyễn Xuân Thành, giảng viên cao cấp Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright cho rằng, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải tái thúc đẩy tăng trưởng, trong đó việc phát triển khu vực tư nhân không thể chỉ dừng lại ở thông điệp chính trị, mà cần các đột phá thể chế cụ thể. Các chính sách mới trong Nghị quyết 68, Nghị quyết 198 và các hành động của Chính phủ đã đề ra nhiều hướng tiếp cận nguồn lực.
Tuy nhiên, đối với tiếp cận vốn, theo ông Thành, cần đa dạng hóa kênh tín dụng, khơi thông thị trường trái phiếu doanh nghiệp, sửa luật để mở rộng đối tượng được hỗ trợ và đơn giản hóa thủ tục vay vốn. Có như vậy, khối doanh nghiệp tư nhân mới dễ dàng tiếp cận nguồn vốn.
“Chính sách không thể chỉ là khẩu hiệu. Hỗ trợ phải đến từ nguồn lực thực, tránh lặp lại cơ chế xin - cho và tuyệt đối không nên tạo thêm bộ máy giám sát rườm rà”, ông Thành lưu ý và chỉ ra “điểm nghẽn” hiện nay nằm ở việc thực thi. Bởi việc ban hành chính sách thôi là không đủ, mà điều quan trọng là chính sách đó khi thực thi có tạo được cơ chế tiếp cận nguồn lực công bằng và hiệu quả cho doanh nghiệp, nhất là đối với khối doanh nghiệp tư nhân hay không.
Ông Lim Dyi Chang, Giám đốc Khối Khách hàng doanh nghiệp, Ngân hàng UOB Việt Nam cũng cho rằng, khả năng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi vẫn là một trong những thách thức lớn nhất đối với khối doanh nghiệp tư nhân, nhất là doanh nghiệp theo đuổi các dự án phát triển bền vững theo chuẩn ESG. Tuy nhiên, doanh nghiệp còn e ngại do chi phí tuân thủ tiêu chuẩn ESG khá cao, trong khi chính sách hỗ trợ còn thiếu rõ ràng và cụ thể.
“Chúng tôi nhận thấy Việt Nam đang có rất nhiều tiềm năng trong các dự án xanh và ngân hàng sẵn sàng cấp vốn cho các dự án này, nhưng để triển khai hiệu quả, cần sự đồng hành của các cơ quan quản lý trong việc ban hành hướng dẫn chi tiết về cơ chế tín dụng xanh, từ tiêu chí đánh giá đến quy trình thẩm định, nhằm bảo đảm minh bạch và tạo điều kiện thuận lợi cho cả doanh nghiệp và ngân hàng”, ông Lim nói.
Theo PGS.TS. Nghiêm Thị Thà, Tổng thư ký Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam (VFCA), kinh tế tư nhân đang ngày càng khẳng định vai trò chủ lực trong nền kinh tế của Việt Nam. Trong bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước đang phục hồi mạnh mẽ, phát triển kinh tế tư nhân trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm tạo động lực tăng trưởng mới. Để khu vực này phát triển bền vững, vấn đề then chốt hiện nay là phải khơi thông các dòng vốn (cả ngắn hạn và dài hạn) một cách thực chất, hiệu quả cho doanh nghiệp.
Hiện nay, tuy nguồn tín dụng cho khu vực kinh tế tư nhân chiếm tỷ lệ lớn, khoảng 40% tổng dư nợ toàn hệ thống ngân hàng, nhưng chủ yếu là các doanh nghiệp lớn, trong khi các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh cá thể vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng, nếu được cũng phải chịu mức lãi suất vay thương mại dao động 9 - 11%/năm, cao hơn mặt bằng chung trong khu vực ASEAN (6 - 7%/năm).
Thay đổi tư duy
Cần đa dạng hóa kênh tín dụng, khơi thông thị trường trái phiếu doanh nghiệp, sửa luật để mở rộng đối tượng được hỗ trợ và đơn giản hóa thủ tục vay vốn. Có như vậy, khối doanh nghiệp tư nhân mới dễ dàng tiếp cận nguồn vốn.
TS. Nguyễn Xuân Thành, Giảng viên cao cấp Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn cho rằng, cần phải có công cụ, chính sách để tháo gỡ khó khăn về vốn, nhằm hỗ trợ, thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân.
“Tinh thần của Nghị quyết 68 là làm sao để hỗ trợ doanh nghiệp. Nền kinh tế càng vươn ra hội nhập, càng phát triển thì Nhà nước phải là ‘bà đỡ’ cho kinh tế tư nhân, cho doanh nghiệp. Có những rủi ro đến từ thị trường, Nhà nước phải tối thiểu hóa rủi ro đó cho doanh nghiệp, từ đó khả năng phá sản, thất bại để ngân hàng cưỡng chế, thu nợ thấp đi. Thay đổi quan trọng trong tư duy của Nghị quyết 68 là chuyển từ một Nhà nước quản lý sang kiến tạo, đồng hành phục vụ người dân, phục vụ doanh nghiệp. Như vậy, doanh nghiệp khó khăn sẽ được chính quyền ‘xắn tay áo’ để xử lý như là việc của mình. Một số địa phương có thông điệp mạnh mẽ: ‘Khó khăn của doanh nghiệp chính là khó khăn của chính quyền’”, ông Tuấn nói.
Về phía cơ quan quản lý, Ngân hàng Nhà nước cho biết, sẽ tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ chủ động, kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá và ổn định mặt bằng lãi suất, góp phần tạo lập môi trường kinh doanh ổn định… Hiện có khoảng 7 triệu tỷ đồng vốn cho các doanh nghiệp tư nhân vay, chiếm 44% trong tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế. Tính đến tháng 4/2025, lãi suất cho vay bình quân đối với các giao dịch phát sinh mới của các ngân hàng giảm 0,6%/năm so với cuối năm 2024, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân giảm áp lực vốn trong sản xuất, kinh doanh. Đối với 5 lĩnh vực ưu tiên (xuất khẩu, nông nghiệp, công nghệ cao, doanh nghiệp nhỏ và vừa, công nghiệp hỗ trợ), lãi suất cho vay ổn định ở mức 4%/năm.
Ông Nguyễn Đức Lệnh cho biết thêm, để đáp ứng nhu cầu vốn cho kinh tế tư nhân phát triển, Nghị quyết 68 khuyến khích các tổ chức tài chính, tín dụng cho vay dựa trên cơ sở thẩm định phương thức sản xuất - kinh doanh, phương án mở rộng thị trường đầu ra, cho vay dựa trên dữ liệu, dòng tiền, chuỗi giá trị, xem xét các tài sản bảo đảm bao gồm cả động sản, tài sản vô hình, tài sản hình thành trong tương lai và hình thức cho vay tín chấp. Giải pháp này, cùng với cơ chế chính sách của Ngân hàng Nhà nước và của các bộ ngành (liên quan đến các chính sách và giải pháp hỗ trợ về nguồn vốn), sẽ là động lực thúc đẩy phát triển đa dạng các sản phẩm tín dụng và phương thức cho vay.
Nghị quyết số 198 của Quốc hội được kỳ vọng là khung pháp lý quan trọng để Ngân hàng Nhà nước chủ động hỗ trợ thanh khoản cho các ngân hàng. Đồng thời, sẽ phát huy được vai trò chủ động của người cho vay cuối trong hệ thống tiền tệ, bảo đảm dòng chảy vốn hỗ trợ thông suốt và có tính ổn định dài hạn.
Tuy nhiên, để cải thiện khả năng tiếp cận vốn tín dụng, bản thân các doanh nghiệp tư nhân cũng cần nâng cao tính minh bạch trong quản lý tài chính, nhất là sổ sách kế toán. Bên cạnh đó, việc củng cố năng lực quản trị cũng là yếu tố then chốt.
Về phía ngân hàng, bà Phùng Thị Bình, Phó tổng giám đốc Agribank cho biết, hiện tổng dư nợ của ngân hàng đạt hơn 1,7 triệu tỷ đồng, trong đó hơn 60% được phân bổ cho lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn và nông dân - nhóm khách hàng chủ yếu là hộ kinh tế tư nhân. Đặc biệt, trong gần 500.000 tỷ đồng dư nợ cho vay đối với khách hàng pháp nhân, có tới 90% thuộc về doanh nghiệp tư nhân.
