Biến cố khó lường
Năm 2022 là năm sóng gió với không ít doanh nghiệp niêm yết Việt Nam do các đồn liên quan tới lãnh đạo doanh nghiệp có nguy cơ vướng vào vòng lao lý. Đây là một trong những nguyên nhân khiến thị trường chứng khoán có một năm tồi tệ khi giảm giá kéo dài từ đầu tháng 4 cho tới giữa tháng 11.
Giai đoạn đầu năm 2023, trái với diễn biến hồi phục trong bình lặng của thị trường Việt Nam, thị trường chứng khoán toàn cầu rúng động khi chứng kiến sự sụp đổ của một số ngân hàng tại Mỹ và châu Âu như Silicon Valley Bank (SVB), First Republic Bank, Signature Bank, Credit Suisse.
Điểm chung của các ngân hàng trên là chịu ảnh hưởng nặng nề bởi làn sóng tăng lãi suất của các ngân hàng trung ương, dẫn tới danh mục đầu tư chứng khoán thua lỗ, hoặc do các khách hàng chủ chốt liên quan tới tiền điện tử lao đao do giá loại tiền này lao dốc.
Các ngân hàng có thể cầm cự và chờ cho danh mục đầu tư ổn định trở lại, hoạt động kinh doanh vẫn diễn ra bình thường nếu không có biến cố bất ngờ liên quan tới thanh khoản. Nhưng biến cố khó lường đối với các ngân đã xảy ra, đó là thông tin về sức khoẻ ngân hàng gặp khó khăn ngắn hạn đã nhanh chóng lan rộng trên tất cả các mạng xã hội phổ biến. Điều này thúc đẩy làn sóng rút tiền gửi ồ ạt, trong khi ngân hàng là nhóm doanh nghiệp đặc thù, dùng nguồn vốn ngắn hạn tài trợ cho nhu cầu vốn trung và dài hạn.
Chính vì vậy, khi tiền gửi bị rút ra đột ngột với số lượng lớn, cộng với tình hình tài chính của ngân hàng đang gặp khó khăn, ngân hàng liền rơi vào tình trạng mất thanh khoản, buộc cơ quan chức năng phải tiếp quản (SVB, First Republic Bank), hoặc bán mình cho đơn vị khác (Credit Suisse).
Trước mối nguy hiểm từ mặt trái của mạng xã hội là thông tin không chính thống lan truyền nhanh chóng trên diện rộng và bài học kinh nghiệm từ sự đổ vỡ của một số ngân hàng trong giai đoạn đầu năm 2023, nhiều tổ chức quốc tế cũng như giới chuyên gia khuyến nghị, các ngân hàng cần thích ứng với tình hình mới, xây dựng các giải pháp nhằm phòng tránh nguy cơ khách hàng đồng loạt rút tiền, ngăn chặn các cuộc tấn công trực tuyến vào cổ phiếu bởi những người bán khống…
Thực tế, sự sụp đổ của SVB diễn ra với tốc độ nhanh nhất trong lịch sử, chủ yếu bởi tâm lý khủng hoảng được tạo ra từ các chia sẻ/post câu hỏi về sức khỏe tài chính trên mạng xã hội. Riêng ngày 9/3/2023, từ khoá “SVB” được nhắc tới trên Twitter khoảng 200.000 lần và trong ngày mà tâm lý lo lắng của các khách hàng tăng nhanh này, họ đã đặt lệnh rút 42 tỷ USD tiền gửi ra khỏi nhà băng.
Ngành ngân hàng toàn cầu đang có những động thái thích ứng hơn với tình hình mới, đồng thời xem xét lại vai trò của mạng xã hội, coi đó là một rủi ro tiềm tàng hơn là công cụ để truyền thông.
Ông Sumeet Chabria, người sáng lập ThoughtLinks nhận xét, trước đây, rủi ro từ mạng truyền thông xã hội chủ yếu ảnh hưởng tới uy tín ngân hàng, nhưng giờ đây đã dẫn đến rủi ro rút tiền gửi hàng loạt.
Ông Greg Hertrich, người đứng đầu bộ phận chiến lược lưu ký của Mỹ tại Nomura cảnh báo, bất kỳ ngân hàng nào không chú ý đến sự hiện diện trên mạng xã hội và tác động của nó đối với hành vi gửi tiền đều đang gây ra cho chính họ, các bên liên quan và quan trọng nhất là những người gửi tiền một sự bất lợi khá lớn.
Nhà đầu tư cần nhiều thông tin chính thống
Tin đồn, thông tin chưa được kiểm chứng có thể nhanh chóng được phóng đại và lan rộng thông qua mạng xã hội.
Trước các tác động lan toả nhanh chóng của mạng xã hội, các ngân hàng nói riêng, doanh nghiệp niêm yết nói chung trên thế giới đang đặt trọng tâm vào việc xử lý khủng hoảng truyền thông, đưa ra các thông tin chính xác, bác bỏ thông tin sai lệch một cách nhanh nhất tới nhà đầu tư.
Trong nước, thị trường chứng khoán vài tháng gần đây có diễn biến hồi phục, tâm lý nhà đầu tư dần ổn định trở lại, thậm chí đang thể hiện niềm lạc quan, giúp điểm số và thanh khoản gia tăng. Nhưng dù thị trường giảm hay tăng thì trong bối cảnh thông tin trên mạng xã hội bùng nổ, thông tin chưa được kiểm chứng thường xuyên xuất hiện và có tác động không nhỏ tới tâm lý, quyết định giao dịch của nhà đầu tư.
Các đối tượng tung tin đồn về doanh nghiệp hoặc khuyến nghị mua bán cổ phiếu dựa trên thông tin một chiều, thông tin được thổi phồng để kích giá cổ phiếu lên hoặc dìm giá cổ phiếu xuống nhằm phục vụ mục đích riêng như xả hàng hay mua gom với giá rẻ.
Trong những lúc như vậy, nhà đầu tư rất cần những động thái nhanh chóng từ phía doanh nghiệp, cơ quan quản lý, cơ quan chức năng để bác bỏ tin đồn, xoá bỏ thông tin sai lệch, giúp nhà đầu tư có quyết định giao dịch chính xác. Nhà đầu tư có nguồn tin chính thống, nhanh chóng, đầy đủ sẽ giúp giá cổ phiếu không biến động bất thường và sự hoảng loạn khó có thể xảy ra.
Về phía sở giao dịch, kinh nghiệm của Sở Giao dịch chứng khoán Tokyo là đưa ra cảnh báo trong trường hợp phát hiện doanh nghiệp niêm yết có thông tin bị rò rỉ, hoặc tin đồn có thể ảnh hưởng tới quyết định giao dịch của nhà đầu tư, hoặc có thông tin mà nhà đầu tư phải chú ý đặc biệt, thông tin không rõ ràng, dễ gây hiểu nhầm…
Sở giao dịch có thể áp dụng biện pháp ngừng giao dịch cổ phiếu để doanh nghiệp niêm yết cung cấp thông tin quan trọng cho thị trường, ngừng giao dịch đối với hành vi đáng ngờ về lừa đảo hoặc thao túng. Thời gian ngừng giao dịch ở thị trường Nhật Bản là 15 phút, ở Mỹ là 5 phút, kể từ khi thông tin quan trọng được công bố.
Thông tin trên thị trường chứng khoán có vai trò rất quan trọng. Để củng cố niềm tin nhà đầu tư, doanh nghiệp niêm yết và cơ quan quản lý cần nâng cao chất lượng thông tin, tính minh bạch và kịp thời, đặc biệt trong những lúc nhà đầu tư hoảng loạn do tin đồn trên mạng xã hội gây ra.
