Làn sóng IPO thứ ba
Dữ liệu lịch sử cho thấy thị trường chứng khoán Việt Nam đã chứng kiến 2 làn sóng IPO trong quá khứ với những động lực khác nhau. Thứ nhất, làn sóng IPO năm 2007 lập đỉnh về số lượng doanh nghiệp niêm yết với 63 doanh nghiệp thực hiện IPO, tổng trị giá 2,55 tỷ USD và được thúc đẩy chủ yếu bởi tiến trình cổ phần hóa, thoái vốn của doanh nghiệp nhà nước.
Những thương vụ IPO tiêu biểu giai đoạn này có Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương (Vietcombank, VCB), Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam (BVH), Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (DPM), Tổng công ty Bảo hiểm Dầu khí Việt Nam (PVI)…
Làn sóng IPO thứ hai, giai đoạn 2017 - 2018, được coi là thời kỳ hoàng kim của IPO tại Việt Nam khi chứng kiến sự bùng nổ về quy mô và số lượng, được thúc đẩy bởi hoạt động thoái vốn tại các doanh nghiệp nhà nước lớn như Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (POW), Tổng công ty Dầu Việt Nam (OIL), Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) và sự trỗi dậy mạnh mẽ của các tập đoàn tư nhân hàng đầu như Vinhomes, VRE, Techcombank, HDBank…
Sau một giai đoạn dài trầm lắng, hoạt động IPO trở lại từ năm 2025 và hứa hẹn tiếp tục sôi động trong năm tiếp theo, với danh mục thương vụ trải rộng trên nhiều lĩnh vực: từ tiêu dùng (Highland, Golden Gate), dịch vụ tài chính (TCBS, VPBankS, VPS, F88), giải trí (DatvietVAC), công nghệ (Misa, VNLife) cho tới bất động sản (VPL, TAL, Viettel IDC…).
Theo Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect, có 7 động lực chính thúc đẩy hoạt động IPO bùng nổ trở lại: nền kinh tế vĩ mô ổn định, cùng với chính sách tiền tệ nới lỏng ở trong nước và quốc tế; thị trường chứng khoán Việt Nam được FTSE Russell chấp thuận nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp; chính sách hoàn thiện hơn giúp các doanh nghiệp IPO được quản trị tốt hơn trước khi lên sàn; các “nút thắt” về room ngoại và tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển đổi đã được tháo gỡ hơn so với trước đây; các quy định về thoái vốn doanh nghiệp nhà nước được củng cố; thủ tục IPO được rút ngắn và có chính sách bảo vệ tốt hơn quyền lợi nhà đầu tư hậu IPO; sự sẵn sàng của hạ tầng kỹ thuật với việc triển khai hệ thống giao dịch mới KRX.
Cấu trúc cân bằng hơn
Theo ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Khối Nghiên cứu và Phát triển khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam, giai đoạn 2022 - 2024, thị trường chứng khoán Việt Nam không có thương vụ lớn, nhưng từ năm 2025 tới nay đã có làn sóng IPO các cổ phiếu mới hoặc chuyển sàn UPCoM sang HOSE. Diễn biến này đã bổ sung các cổ phiếu vốn hóa lớn lên thị trường.
Ông Minh cho rằng, sắp tới, hoạt động IPO sẽ còn sôi động hơn nữa với hai động lực chính. Thứ nhất, Nghị quyết 68 và 198 của Bộ Chính trị kích thích kinh tế tư nhân phát triển, đa dạng hóa nguồn vốn cho doanh nghiệp, vai trò của thị trường vốn được phát huy. Đây sẽ là chất xúc tác cho làn sóng IPO này.
Thứ hai, thủ tục IPO được đơn giản hóa cùng với việc cải thiện các biện pháp bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư sau IPO. Nghị định 245/2025/NĐ-CP đã thực hiện nhiều sửa đổi nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến chào bán và phát hành chứng khoán. Nghị định này cụ thể hóa cơ chế phối hợp xem xét hồ sơ IPO đồng thời với hồ sơ đăng ký niêm yết cổ phiếu gửi trực tiếp cho cả Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Sở Giao dịch chứng khoán, giúp rút ngắn thời gian đưa cổ phiếu lên sàn.
Bên cạnh đó, Nghị định 245/2025/NĐ-CP cũng quy định rút ngắn thời hạn tối đa để cổ phiếu đưa vào giao dịch sau khi được chấp thuận niêm yết, từ 90 ngày xuống còn 30 ngày. Điều này góp phần giải quyết nỗi lo của nhà đầu tư về việc cổ phiếu bị “mắc kẹt” hoặc chậm trễ niêm yết, tăng cường sớm thanh khoản sau phát hành, đồng thời củng cố niềm tin về sự bảo vệ nhà đầu tư được cải thiện.
Cuối cùng, một chất xúc tác phụ nhưng cũng là một động lực với các doanh nghiệp mong muốn niêm yết trên thị trường, đó là nâng hạng thị trường. Thời gian qua, doanh nghiệp lo ngại việc niêm yết không giúp huy động nguồn vốn dài hạn trên thị trường, song hiện tại, với việc thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng, kỳ vọng này sẽ gia tăng.
“Điểm sáng là làn sóng IPO hiện tại không chỉ giải quyết câu chuyện hàng hóa niêm yết mà còn giải quyết sự ảnh hưởng của các cổ phiếu tài chính trên thị trường. Hiện tại, nhóm ngân hàng, chứng khoán, bất động sản đang tác động tới chỉ số chứng khoán rất lớn trong thời gian vừa qua. Việc bổ sung thêm hàng hóa trong các nhóm ngành nghề kinh doanh khác thì sẽ giảm được sức ảnh hưởng của các nhóm ngành này”, ông Minh cho biết.
