Tìm giải pháp ngăn ngừa khủng khoảng trên TTCK

Theo ông Nguyễn Sơn, Phó ban Phát triển thị trường, UBCKNN, bên cạnh những cơ hội, TTCK Việt Nam cũng đứng trước nhiều thách thức lớn, mà quan trọng nhất là sự hạn chế về năng lực quản lý, giám sát dẫn đến nguy cơ thao túng, đầu cơ và lũng đoạn thị trường; nguy cơ bong bóng giá và việc rút vốn khỏi thị trường một cách ồ ạt. Bên cạnh đó, quy mô vốn của các định chế tài chính trung gian vẫn còn nhỏ, dễ dẫn đến khả năng bị thâu tóm, sáp nhập. Trình độ hiểu biết của nhà đầu tư về thị trường dù đã được cải thiện nhiều, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, và theo ông Sơn, đây là một trong những lý do làm cho thị trường dễ bị nóng - lạnh.

Về giải pháp nâng cao năng lực tài chính cho các CTCK, theo ông Nguyễn Ngọc Cảnh, Trưởng ban Hợp tác quốc tế thì Luật Chứng khoán đã nâng mức vốn điều lệ tối thiểu cho CTCK thực hiện đủ các nghiệp vụ là 300 tỷ đồng. Các quy định về cơ sở vật chất, tiêu chuẩn kiểm toán, quản trị công ty và chuẩn mức đạo đức nghề nghiệp cũng đang được nâng cao hơn.

Ông Bruno Gizard, Phó tổng thư ký  Cơ quan Quản lý các thị trường tài chính (AMF) cho biết, một trong những hành vi lũng đoạn thị trường được gây ra bởi chính các CTCK, vì họ vừa tham gia với vai trò là trung gian tài chính, vừa tham gia với vai trò là nhà đầu tư. Theo kinh nghiệm của Pháp, việc kiểm tra nghiêm ngặt mang tính chất định kỳ và thường xuyên sẽ làm cho tính răn đe trở nên hiệu quả hơn. Hiện nay, việc thanh tra, giám sát và xử phạt của Việt Nam , theo ông Bruno là mang nhiều tính hậu kiểm hơn là phòng ngừa và mức xử phạt vẫn còn thấp. "Ở Pháp, chúng tôi thực hiện theo dõi các lệnh giao dịch hàng ngày và hệ thống phần mềm sẽ tự động nhận ra những lệnh giao dịch bất thường. Khi đó, chúng tôi sẽ được quyền thẩm vấn bất kỳ đối tượng nào có liên quan, được nghe ghi âm điện thoại và theo dõi các cuộc gọi nếu nghi ngờ có sai phạm. Nếu phát hiện sai phạm lớn từ CTCK hoặc các tổ chức khác, CTCK hoặc tổ chức này có thể bị phạt 1.500 Euro, hoặc gấp 10 lần số tiền thu được từ hành vi này. Còn đối với thể nhân, mức phạt bằng 1/3 so với tổ chức", ông Bruno cho biết.

Do đặc thù các sàn giao dịch của Trung Quốc và Pháp khác Việt Nam , vì tại 2 thị trường này (cũng như nhiều TTCK lớn khác trên thế giới), giao dịch của họ là giao dịch liên tục và không bị giới hạn về giá. Vì vậy, để hạn chế tác động tiêu cực từ việc tăng nóng một vài mã chứng khoán, hệ thống phần mềm của các sở  giao dịch sẽ tự động ngừng giao dịch trong thời gian nhất định nếu giá có hiện tượng tăng mạnh.

Là thị trường đang thu hút rất mạnh vốn đầu tư nước ngoài, Trung Quốc đã thực hiện kiểm soát thị trường bằng cách chỉ cho phép nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức được tham gia vào thị trường cổ phiếu B (thị trường cổ phiếu A dành cho nhà đầu tư trong nước). Với cách hạn chế này, việc quản lý và giám sát các nguồn đầu tư gián tiếp nước ngoài sẽ trở nên thuận tiện hơn.

Theo ông Bruno, một trong những nguyên nhân quan trọng để hành vi lũng đoạn thị trường xảy ra được bắt nguồn từ nhận thức chưa đầy đủ của nhà đầu tư. Trước hiện tượng "bong bóng Internet" của chứng khoán Pháp, tức là hiện tượng hàng loạt công ty trong lĩnh vực Internet phát hành cổ phiếu và nhà đầu tư đổ xô đi mua, cho dù nhiều công ty chưa có kết quả kinh doanh hoặc làm ăn thua lỗ, AMF đã thực hiện giáo dục nhận thức nhà đầu tư và yêu cầu các công ty phải ghi rõ "hàng hoá này có tính rủi ro cao" trên giấy tờ giao dịch. Việc này đã góp phần hạn chế sự bùng nổ giao dịch của nhà đầu tư, từ đó giúp họ thận trọng hơn trong việc ra các quyết định.

Trên đây là những kinh nghiệm trong phát triển năng lực kiểm soát thị trường, thực hiện phòng ngừa khủng hoảng cho TTCK được các chuyên gia Pháp và Trung Quốc chia sẻ. Theo đó, yêu cầu về nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, tăng cường biện pháp quản lý, cấp phép cho giao dịch, đặc biệt là tăng cường xử phạt nhằm nâng cao tính răn đe cho các thành viên tham gia thị trường là những vấn đề mà TTCK Việt Nam cần học hỏi.