Mức thuế cao chưa từng có trong lịch sử
Ngày 7/6/2025, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã công bố kết quả sơ bộ đợt rà soát lần thứ 19 (POR19) đối với tôm đông lạnh nhập khẩu từ Việt Nam (giai đoạn 1/2/2023-31/1/2024). Mức thuế sơ bộ áp đặt lên tới 35,29% đối với STAPIMEX (Sóc Trăng Seafood) và 22 doanh nghiệp khác, trong khi Thông Thuận được xác định không bán phá giá, hưởng mức 0%.
Ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích Khối Khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam cho biết, cách đây 5 năm, POR12 đã đưa ra mức thuế 2 chữ số (25,76%) cho FMC, nhưng sau đó điều chỉnh về 4,58% trong kết quả cuối cùng do lỗi tính toán. POR12 được công bố trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump.
“POR19 vẫn chưa phải là kết quả cuối cùng và quyết định cuối cùng có thể thông báo vào tháng 12/2025. Nhưng điều này cũng sẽ gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu tôm vào Mỹ do các rủi ro chính sách trong thời gian tới”, ông Nguyễn Thế Minh nhấn mạnh.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP) cho biết, theo thông báo, DOC xác định Công ty Thông Thuận (bao gồm cả Thông Thuận Cam Ranh) không bán phá giá, với biên độ phá giá là 0%.
Trong khi đó, Công ty STAPIMEX bị áp mức thuế sơ bộ lên tới 35,29%. Mức thuế này cũng được áp cho 22 doanh nghiệp khác thuộc nhóm đủ điều kiện hưởng mức thuế riêng biệt, nhưng không bị kiểm tra bắt buộc, thay vì áp dụng mức thuế trung bình gia quyền từ hai bị đơn bắt buộc như thông lệ.
VASEP và các doanh nghiệp liên quan hết sức bất ngờ và quan ngại sâu sắc về mức thuế sơ bộ cao đột biến này. Trong suốt 19 năm Việt Nam tham gia các kỳ rà soát hành chính của vụ kiện CBPG tôm tại Hoa Kỳ, chưa từng có doanh nghiệp nào bị áp thuế sơ bộ ở mức hai con số.
Điều này gợi nhớ đến trường hợp từng xảy ra ở kỳ POR12, khi DOC cũng áp mức thuế sơ bộ 25,76% cho Công ty FIMEX do lỗi tính toán và sau đó điều chỉnh còn 4,58% trong kết quả cuối cùng. Vì vậy, VASEP và các doanh nghiệp hoàn toàn có đủ cơ sở tin rằng đã có sự nhầm lẫn, sai sót trong kết quả lần này.
Đơn cử như Công ty STAPIMEX, dù đã chuẩn bị hết sức chu đáo và tự tin với hệ thống sổ sách của mình để có mức thuế thấp nhất. Tuy nhiên, VASEP và các doanh nghiệp cho rằng đã có sai sót nào đó ở cả hai phía, khiến số liệu bị sai lệch, dẫn đến kết quả sơ bộ lần này cao tới mức khó hiểu.
“Mặc dù kết quả sơ bộ chưa có hiệu lực ngay và có thể được điều chỉnh trong kết quả cuối cùng (dự kiến công bố vào tháng 12/2025), nhưng thông tin này đã và đang tác động tiêu cực đến tâm lý nhà nhập khẩu Hoa Kỳ, ảnh hưởng đến kế hoạch mua hàng, đơn hàng xuất khẩu và đáng lo ngại hơn là ảnh hưởng đến tâm lý và hoạt động của người nuôi tôm tại Việt Nam”, VASEP nhận định.
Trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump khởi động chính sách áp thuế đối ứng cao đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, mức thuế sơ bộ bất thường như hiện nay càng làm trầm trọng thêm thách thức mà ngành tôm Việt Nam đang đối mặt khi tiếp cận thị trường Hoa Kỳ.
VASEP đề nghị DOC cân nhắc lại các tính toán trong kết quả sơ bộ, đảm bảo khách quan, công bằng và đúng với thông lệ đã thực hiện trong các kỳ rà soát trước đó, để bảo vệ quyền lợi chính đáng của các doanh nghiệp Việt Nam và duy trì sự ổn định trong thương mại thủy sản giữa hai quốc gia.
Doanh nghiệp ngành tôm trên sàn ảnh hưởng ra sao?
Theo ông Nguyễn Thế Minh, các doanh nghiệp trên sàn chứng khoán đang xuất khẩu tôm vào Mỹ gồm Công ty cổ phần Thuỷ sản Minh Phú (mã chứng khoán MPC), Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta (FMC), Công ty cổ phần Camimex Group (mã chứng khoán CMX) đều hưởng mức thuế CBPG là 0% theo POR13.
Trong đó, MPC và FMC có doanh thu xuất khẩu sang Mỹ ước tính lần lượt là 35 - 37% và 38 - 39% (trong quý I/2025 của FMC) trong tổng doanh thu xuất khẩu của hai doanh nghiệp này. Còn CMX, tỷ trọng doanh thu đóng góp từ thị trường Mỹ hiện đang dưới 10%.
VASEP cho rằng, trong bối cảnh ngành tôm Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị áp thuế cao từ Mỹ, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đang trở nên cấp thiết.
Trên thị trường, cổ phiếu của doanh nghiệp xuất khẩu tôm đã rung lắc trước thông tin về thuế quan Mỹ. Cổ phiếu CMX có 3 phiên giảm liên tiếp. Cổ phiếu FMC ngày 9/6 giảm 5,84% thị giá, đà giảm kéo dài sang ngày 10/6 (giảm tiếp 0,56%) và hồi nhẹ tăng 0,99% trong phiên giao dịch ngày 11/6. MPC mất 4,59% trong phiên giao dịch ngày 9/6, sau đó hồi nhẹ 200 đồng/cổ phiếu trong phiên ngày 10/6 và đi ngang trong phiên sau đó.
Về tình hình kinh doanh, năm 2025, các công ty xuất khẩu tôm đang niêm yết trên thị trường đều đặt mục tiêu tăng trưởng mạnh mẽ.
Công ty cổ phần Camimex Group (mã chứng khoán CMX) đã thông qua kế hoạch doanh thu năm nay đạt hơn 3.189 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế đạt 101,5 tỷ đồng, tăng trưởng 7% về doanh thu nhưng tăng 53,2% về lợi nhuận so với thực hiện của năm 2024. Công ty cho biết đang tập trung xây dựng khách hàng siêu thị hiệu quả tốt, tập trung nguồn lực để phát triển bền vững.
Năm nay, Camimex Group phấn đấu mở rộng vùng nuôi tôm sinh thái lên 20.000 ha, đầu tư nuôi tôm công nghệ cao, từng bước tự chủ một phần nguyên liệu cho sản xuất kinh doanh, phấn đấu tới năm 2030 tự chủ 15 - 30% nguyên liệu tôm Vannamei đầu vào. Đồng thời, Công ty cũng có kế hoạch đầu tư sang lĩnh vực chế biến cá (chế biến cá tuyết, cá minh thái, cá chẽm, cá hồi), đầu tư nuôi cá (cá hồi, cá chẽm).
Với “vua tôm” Minh Phú, năm nay, Công ty đặt mục tiêu sản lượng 60.000 tấn, doanh thu đạt 15.667,2 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế đạt 997 tỷ đồng, bứt phá mạnh mẽ so với kết quả thua lỗ trong 2 năm liền trước.
MPC sẽ phát triển con giống chất lượng cao, yếu tố quyết định trên 60% thành công trong nuôi tôm. Cụ thể, Công ty đề xuất xây dựng khu sản xuất tôm sú và tôm thẻ chân trắng bố mẹ, có khả năng thích nghi tốt, kháng bệnh và lớn nhanh; khu sản xuất tôm giống chất lượng cao và tảo làm thức ăn cho tôm tại tỉnh Ninh Thuận.
Trong khi đó, Công ty cổ phần thực phẩm Sao Ta (FMC) là một trong 5 doanh nghiệp xuất khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam với khả năng tự chủ vùng nuôi lớn. Tính đến đầu năm 2025, diện tích nuôi tôm của FMC đã đạt 540 ha. Tỷ lệ tôm tự nuôi hiện tại đạt khoảng 30%, là mức rất cao trong ngành. FMC tập trung vào tôm chế biến sâu, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vào các thị trường khó tính như Nhật, Mỹ và châu Âu.
Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch Hội đồng quản trị FMC cho biết, Mỹ là thị trường có biên lợi nhuận thấp nhất trong các thị trường chính, tuy nhiên doanh nghiệp vẫn duy trì đơn hàng sang Mỹ do cần đảm bảo công ăn việc làm ổn định cho người lao động, đồng thời giữ nhịp sản xuất liên tục.
FMC đã chuẩn bị chuyển hướng từ 5 năm nay, nên sẽ không bị động. Doanh nghiệp đánh giá việc mất thị trường Mỹ cũng không quá đáng ngại, tuy nhiên doanh số năm đầu sẽ giảm và sau đó sẽ tăng từ từ trở lại.
Trong ngắn hạn, những doanh nghiệp này sẽ chịu ảnh hưởng bởi các nhà nhập khẩu điều chỉnh kế hoạch mua hàng, tác động đến sản lượng xuất khẩu của doanh nghiệp. Bởi khi bị áp thuế cao, xu hướng giảm đơn hàng xuất khẩu sẽ diễn ra rất nhanh do sản phẩm bị mất tính cạnh tranh. Thứ hai, chi phí sản xuất, sản lượng sẽ bị ảnh hưởng.
Nhìn về dài hạn, để tránh bị tác động bởi chính sách thuế quan Mỹ, doanh nghiệp cần mở rộng thị trường, giảm sự phụ thuộc vào Mỹ. Đồng thời, tạo nhóm sản phẩm có giá trị gia tăng cao để đáp ứng nhu cầu không chỉ của Mỹ mà còn Trung Quốc, Đông Nam Á, thị trường trong nước.
VASEP cho rằng, trong bối cảnh ngành tôm Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị áp thuế cao từ Mỹ, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đang trở nên cấp thiết. Trong đó, Australia được coi là một trong những thị trường tiềm năng, ổn định và phù hợp với định hướng chế biến sâu, nâng cao giá trị gia tăng của tôm Việt Nam.
Trên thị trường Australia, tôm Việt cạnh tranh trực tiếp với tôm từ Thái Lan, Indonesia và Ấn Độ, đặc biệt là nhóm tôm giá rẻ chưa qua chế biến. Tuy nhiên, lợi thế lớn của Việt Nam chính là độ ổn định về chất lượng, đa dạng mẫu mã sản phẩm và năng lực chế biến sâu.
