Cảnh báo nhóm hàng xuất khẩu có nguy cơ bị điều tra

Nhiều nhóm hàng bị cảnh báo

Thép cán nguội Việt Nam vừa bị Ủy ban châu Âu (EC) khởi xướng điều tra chống bán phá giá, trong khi Mỹ thông báo đã nhận đơn yêu cầu điều tra áp dụng biện pháp tự vệ đối với sản phẩm mặt đá thạch anh nhập khẩu 3 nước ASEAN và Việt Nam.

Đây là vụ việc được khởi xướng theo yêu cầu của Hiệp hội Thép châu Âu (Eurofer), nhằm bảo vệ ngành thép trong khu vực này trước tình trạng thép giá rẻ từ các nước tràn vào châu Âu.

Trước khi khởi xướng vụ việc này, thông tin về việc EU siết chặt kiểm soát thép cán nguội nhập khẩu đã được đưa ra.

Theo Bộ Công thương, nếu kết quả điều tra xác nhận hành vi bán phá giá, EU có thể áp dụng thuế nhập khẩu bổ sung nhằm bảo vệ ngành thép trong nước, qua đó ảnh hưởng trực tiếp tới các nhà xuất khẩu thép cán nguội Việt Nam.

Sự ảnh hưởng là đáng kể, bởi EU hiện là thị trường xuất khẩu thép lớn của nước ta, năm cao điểm nhập khoảng 2 tỷ USD các sản phẩm sắt thép từ Việt Nam, trong đó có thép cán nguội. Các doanh nghiệp sẽ mất thời gian, chi phí thuê luật sư để chứng minh các dữ liệu cần thiết để có kết quả khả quan nhất trong vụ việc này với nhà chức trách EU.

Các vụ việc khởi xướng điều tra với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam diễn ra ngày càng nhiều, điều này cũng không quá bất ngờ trong những năm qua và hiện tại, bởi năng lực sản xuất, cung ứng và xuất khẩu trong nước ngày càng lớn, nhất là khi lượng vốn FDI vẫn chọn Việt Nam làm cứ điểm đặt nhà máy sản xuất.

Tổng kim ngạch xuất khẩu đã vượt ngưỡng 400 tỷ USD trong năm ngoái. Còn tính từ đầu năm đến ngày 15/9/2025, tổng trị giá xuất khẩu của Việt Nam đạt trên 325 tỷ USD, tăng 15,8% tương ứng 44,41 tỷ USD so với cùng kỳ năm 2024. Còn tính từ đầu năm đến nay, có gần 20 vụ việc khởi xướng mới với hàng Việt từ các quốc gia nhập khẩu.

Ông Lê Việt, Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV thép miền Nam (SSCV), Phó chủ tịch Hiệp hội thép Việt Nam (VSA) dẫn thống kê của VSA cho biết, từ năm 2004 đến tháng 8/2025, thép Việt đã đối mặt với 86 vụ kiện phòng vệ thương mại từ nước ngoài, chiếm hơn 30% tổng số vụ kiện phòng vệ thương mại đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam.

Ngoài ra, các chính sách bảo hộ ngày càng mạnh từ các thị trường lớn cũng gây ra tác động tiêu cực. Trong 8 tháng đầu năm nay, xuất khẩu thép thành phẩm giảm 20% về sản lượng và 28% về trị giá, còn hơn 7 triệu tấn. Các vụ kiện chủ yếu đến từ các thị trường xuất khẩu chính như Mỹ, EU, Mexico và một số nước ASEAN.

Trước diễn biến ngày càng nóng lên của phòng vệ thương mại, đe dọa các ngành hàng xuất khẩu, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) vừa công bố danh sách cảnh báo những mặt hàng có nguy cơ bị điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại và lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại từ các thị trường Mỹ, EU, Australia, Mexico...

Trong đó, gỗ và sản phẩm gỗ; sắt thép và sản phẩm thép; các sản phẩm kim loại; vật liệu xây dựng; sản phẩm công nghiệp chế tạo (xơ sợi, lốp xe, tháp điện gió bằng thép…) góp mặt trong danh sách cảnh báo nhóm mặt hàng có nguy cơ bị khởi kiện phòng vệ thương mại.

Cẩn trọng xuất xứ hàng hóa

Xu hướng sử dụng công cụ phòng vệ thương mại để bảo vệ các ngành sản xuất chủ lực quốc gia đang được tiến hành gắt gao hơn. Ông Lê Sỹ Giảng, Giám đốc Công ty TNHH GH Consults dẫn số liệu thống kê từ dữ liệu của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cho thấy, số vụ phòng vệ thương mại xu hướng tăng suốt 20 năm qua, trung bình hàng năm hơn 200 vụ những năm 2000 và đã lên trên 450 vụ hồi năm ngoái.

Riêng chống bán phá giá, Ấn Độ dẫn đầu thế giới khi phát động hơn 1.200 vụ điều tra. Tiếp đến là Mỹ (989 vụ) và EU (589 vụ). Trong đó, kim loại là mặt hàng vướng điều tra nhiều nhất.

“Các cuộc điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đang gia tăng, đặt ra những thách thức đáng kể cho các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam”, ông Giảng nói.

Nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn, tổng quy mô ngoại thương đã xấp xỉ 800 tỷ USD vào cuối năm 2024, dự kiến vượt 850 tỷ USD vào cuối năm nay, xuất khẩu là trụ cột quan trọng cho tăng trưởng, sẽ còn liên tục đối mặt với các vụ việc khởi xướng phòng vệ thương mại. Để hạn chế rủi ro, thiệt hại trong các vụ việc, các ngành hàng xuất khẩu phải tăng cường năng lực cung ứng nguyên liệu, minh bạch về xuất xứ, củng cố hồ sơ dữ liệu trong lĩnh vực sản xuất để ứng phó hiệu quả.

Bên cạnh xác định nguồn gốc sản phẩm xuất khẩu, tận dụng ưu đãi thuế quan từ các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), cần kiểm soát nhập khẩu nguyên liệu để tránh bị khởi kiện các vụ việc liên quan đến lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.