Tại hội thảo "Kinh tế tài chính Việt Nam 2025: Huy động nguồn lực tài chính và thúc đẩy đầu tư cho tăng trưởng xanh, chuyển đổi xanh - VCFE 2025" diễn ra tại Trường Đại học Tôn Đức Thắng chiều 26/6, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường nhận định, thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều bước tiến trong huy động các nguồn tài chính khí hậu, tài chính xanh và tài chính carbon phục vụ phát triển kinh tế.
“Trong quá trình này, chuyển đổi số là yêu cầu bắt buộc. Ở các quốc gia khác, chuyển đổi xanh (Green Transformation – GX) và chuyển đổi số (Digital Transformation – DX) luôn song hành như một cặp “chuyển đổi kép”, PGS.TS Thọ cho biết.
Về chuyển đổi xanh, ông cảnh báo rằng thương mại và tài chính toàn cầu ngày càng đặt nặng yếu tố phát triển bền vững, đặc biệt EU - nơi có hàng loạt tiêu chuẩn bắt buộc liên quan đến ESG và báo cáo bền vững.
Cụ thể, EU đã ban hành Chỉ thị Báo cáo phát triển bền vững của doanh nghiệp (Corporate Sustainability Reporting Directive - CSRD) yêu cầu các công ty niêm yết phải lập báo cáo phát triển bền vững, và Chỉ thị về Thẩm định tính bền vững của doanh nghiệp (Corporate Sustainability Due Diligence and amending Directive – CSDDD) mở rộng trách nhiệm báo cáo ra toàn bộ chuỗi cung ứng. Điều này đồng nghĩa với việc mọi doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu hàng hóa sang EU hoặc tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu đều chịu áp lực tuân thủ.
EU cũng áp dụng quy định chống phá rừng khi từ ngày 01/01/2025, tất cả nông sản xuất khẩu vào thị trường này không được có nguồn gốc từ các hoạt động phá rừng kể từ sau ngày 31/12/2020. Việt Nam còn đang chịu “thẻ vàng” IUU từ năm 2017 do EU áp đặt đối với hoạt động khai thác thủy sản không khai báo, không kiểm soát và trái pháp luật.
“Từ tất cả những quy định này, có thể thấy quá trình chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đã trở thành yêu cầu bắt buộc, đặc biệt trong việc truy xuất nguồn gốc carbon và hàng hóa”, PGS.TS Thọ nói.
Về chuyển đổi số, TS. Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam cho rằng, nó không thể tách rời chuyển đổi xanh hay tài chính xanh. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh cần hiểu đúng bản chất của "chuyển đổi số", trước tiên là "chuyển đổi", sau đó mới đến yếu tố "số".
“Chuyển đổi tư duy phải đi trước. Nếu tư duy chưa thay đổi, thì dù có đầu tư bao nhiêu công cụ, công nghệ, kết quả vẫn rất hạn chế,” ông Thọ phân tích và lấy ví dụ, muốn ứng dụng AI trong quản trị doanh nghiệp, trước hết chúng ta phải hiểu quản trị là gì, làm tốt phần cốt lõi đó trước, rồi mới đưa AI vào như một công cụ hỗ trợ. Trong lĩnh vực tài chính xanh hay phát triển bền vững cũng vậy, nếu tư duy chưa đổi mới, thì việc sử dụng công nghệ, dù tiên tiến đến đâu, cũng khó mang lại hiệu quả như kỳ vọng.
 |
TS Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam. |
Nhưng nhìn ở một khía cạnh khác, tại một số thị trường phát triển như Trung Quốc, chính sách tín dụng xanh đã cho thấy những tác động ngược tới hiệu quả doanh nghiệp. Với các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam, áp lực này càng lớn hơn do nguồn lực hạn chế và năng lực quản trị còn yếu. Trong khi đó, mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 đang đặt ra bài toán: làm thế nào để doanh nghiệp có thể đồng thời đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và chuyển đổi xanh?
TS. Trần Quý cho rằng, chuyển đổi số mang lại lợi ích trực tiếp cho doanh nghiệp, giúp tối ưu vận hành, gia tăng hiệu quả. Trong khi đó, chuyển đổi xanh hướng đến mục tiêu lâu dài hơn, là đóng góp cho xã hội, môi trường và phát triển bền vững.
Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng sẵn sàng cho cả hai cùng lúc. Chuyển đổi số thì doanh nghiệp thấy ngay lợi ích. Còn chuyển đổi xanh nhiều nơi lo sợ vì nó làm tăng chi phí, tăng áp lực đầu tư ban đầu. Thực tế là nhiều doanh nghiệp sau khi theo đuổi mô hình xanh một cách dồn dập, đã rơi vào tình trạng kiệt quệ.
“Đó là lý do vì sao chúng ta phải có lộ trình đến năm 2050 để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, tức là giảm thiểu từng bước, thay vì áp đặt một cách cứng nhắc”, TS. Quý nói.
Ông cảnh báo, không thể nhìn nhận chuyển đổi xanh như một mệnh lệnh tức thời, đặc biệt khi thị trường chưa thực sự tạo áp lực. Tư duy bền vững là cần thiết, nhưng nếu không tính toán kỹ, doanh nghiệp có thể “chết” trước khi đạt được điều gọi là xanh. Theo đó, cả chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đều cần được đặt trong một chiến lược có cân nhắc, tính toán, tùy theo ngành nghề và thị trường mục tiêu.
“Khi một doanh nghiệp có thể thực hiện song song hai quá trình này, đó là chuyển đổi kép, vừa số hóa, vừa đảm bảo yếu tố bền vững. Nhưng để làm được, cần một lộ trình cụ thể và sự tỉnh táo trong lựa chọn ưu tiên”, TS. Quý lưu ý.
