Định hình mô hình phát triển bền vững
Bà Đinh Thị Quỳnh Vân, Chủ tịch PwC Việt Nam cho biết, mức độ quan tâm của doanh nghiệp Việt Nam về ESG (môi trường, xã hội và quản trị) đã tăng lên rõ rệt. ESG không còn là vấn đề tuân thủ, hay câu hỏi có nên làm hay không, mà đã trở thành một phần trong hoạt động kinh doanh. Sự chuyển mình này diễn ra trong bối cảnh toàn cầu ngày càng coi trọng phát triển bền vững.
Theo nghiên cứu toàn cầu mới nhất của PwC - “Value in Motion” (giá trị trên hành trình chuyển đổi), hàng nghìn tỷ USD đang được tái phân bổ vào các lĩnh vực giá trị mới và bền vững. Đây là cuộc dịch chuyển lớn nhất của kỷ nguyên mới, được thúc đẩy bởi ba động lực không thể đảo ngược: biến đổi khí hậu, đột phá công nghệ và sự thay đổi trong kỳ vọng xã hội.
Đối với Việt Nam, sự dịch chuyển này hội tụ hoàn hảo với định hướng tăng trưởng xanh của quốc gia, mở ra cơ hội chưa từng có, đồng thời là lời kêu gọi hành động khẩn thiết đối với mỗi doanh nghiệp.
Bà Quỳnh Vân cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước thời điểm bước ngoặt, nơi quyết định của lãnh đạo không chỉ định hình tương lai doanh nghiệp, mà còn ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và sự thịnh vượng bền vững của cả nền kinh tế.
Ông Nguyễn Hoàng Nam, Phó tổng giám đốc, Lãnh đạo Dịch vụ ESG, PwC Việt Nam cho hay, 89% doanh nghiệp tham gia khảo sát đã hoặc đang có kế hoạch cam kết ESG trong vòng 2-4 năm tới, tăng đáng kể so với 80% năm 2022.
Trên thế giới, hàng nghìn tỷ USD đang được tái phân bổ vào các lĩnh vực giá trị mới và bền vững, được thúc đẩy bởi ba động lực: biến đổi khí hậu, đột phá công nghệ và sự thay đổi trong kỳ vọng của xã hội.
Tỷ lệ doanh nghiệp chưa có kế hoạch ESG giảm gần một nửa, chỉ còn 11%. Thị trường cũng đang trưởng thành nhanh chóng: hơn một nửa (54%) doanh nghiệp cho biết đã triển khai ESG. Tuy nhiên, mức độ triển khai khác nhau giữa các loại hình. Doanh nghiệp FDI dẫn đầu với 71% đã thực hiện, chủ yếu do tuân thủ tiêu chuẩn toàn cầu. Với doanh nghiệp niêm yết, 57% đã triển khai, được thúc đẩy bởi áp lực từ nhà đầu tư và quy định pháp lý. Trong khi đó, ở các doanh nghiệp tư nhân/chưa niêm yết, chỉ 27% đã triển khai và 23% chưa có kế hoạch, phản ánh những rào cản lớn hơn hoặc mức độ ưu tiên thấp hơn đối với ESG.
Các yếu tố thúc đẩy ESG tại Việt Nam khá rõ ràng, chủ yếu đến từ áp lực bên ngoài và định hướng của lãnh đạo doanh nghiệp. Tuân thủ pháp lý là động lực chi phối chính: 70% doanh nghiệp coi đây là yếu tố hàng đầu, tiếp theo là áp lực từ các bên liên quan (40%) và chỉ đạo của lãnh đạo cấp cao (39%). Chỉ 16% coi việc giảm chi phí là động lực và 25% xem khả năng tiếp cận tài chính là yếu tố thúc đẩy chính - cho thấy lợi ích từ tài chính xanh chưa thực sự rõ ràng hoặc dễ tiếp cận. Điều này phản ánh phần lớn doanh nghiệp vẫn nhìn ESG như chi phí tuân thủ, thay vì đòn bẩy để nâng cao hiệu quả vận hành và tạo ra giá trị.
Trong ba trụ cột ESG, quản trị là lĩnh vực phát triển mạnh nhất: 41% đã thiết lập cơ cấu quản trị ESG chính thức, 68% có hội đồng quản trị tham gia, 75% có lãnh đạo phụ trách ESG (so với 62% năm 2022). 82% doanh nghiệp đã thu thập dữ liệu ESG, nhưng chỉ 10% ứng dụng công cụ BI để khai thác chuyên sâu.
Ở khía cạnh báo cáo, 57% doanh nghiệp đã lập báo cáo ESG, 43% áp dụng tiêu chuẩn quốc tế (GRI, ISSB), tăng mạnh so với 30% năm 2022. Xu hướng này cho thấy sự hội nhập ngày càng sâu với thông lệ quốc tế, dù nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc chuyển hóa dữ liệu thành chỉ số hiệu quả hoạt động và công bố thông tin có ý nghĩa.
Thúc đẩy mức độ trưởng thành ESG tại Việt Nam
Khi chuyển từ cam kết sang hành động, doanh nghiệp Việt Nam đối mặt với các thách thức mới, thay đổi theo từng giai đoạn trưởng thành. Với doanh nghiệp đang trong giai đoạn phát triển, rào cản chủ yếu đến từ nội bộ, bao gồm thiếu chiến lược ESG rõ ràng (70%), thiếu chuyên môn ESG (60%) và hệ thống đo lường chưa hoàn thiện (54%). Trong khi đó, các doanh nghiệp đã trưởng thành lại gặp rào cản bên ngoài như khoảng trống chính sách pháp lý (45%) và bất ổn kinh tế (38%).
Để tăng tốc trên hành trình ESG, các doanh nghiệp mong muốn nhận được sự hỗ trợ thực chất. Từ Chính phủ là tài trợ tài chính gắn với phát triển bền vững (59%), tiêu chuẩn xanh và chứng nhận (56%), luật định liên quan đến phát triển bền vững kèm theo các ưu đãi (55%). Từ thị trường, doanh nghiệp cần những giải pháp phù hợp với từng giai đoạn trưởng thành như lộ trình và đào tạo kiến thức nền tảng cho doanh nghiệp mới bắt đầu, các công cụ chuyên sâu như hệ thống theo dõi phát thải và phân tích tính trọng yếu cho doanh nghiệp đã triển khai ESG.
Báo cáo của PwC kết luận, ESG không còn là hoạt động tuân thủ, mà là yêu cầu chiến lược. 45% CEO khu vực châu Á - Thái Bình Dương tin rằng, doanh nghiệp sẽ không còn tồn tại trong 10 năm tới nếu không chuyển đổi. Doanh nghiệp Việt cần tái thiết mô hình kinh doanh, từ giảm phát thải carbon, số hóa, quản trị rủi ro đến tích hợp ESG vào chiến lược tài chính và vận hành.
Doanh nghiệp Việt nhận diện rõ lợi ích ESG
Tại tọa đàm “Kiến tạo lợi thế bền vững” do PwC tổ chức trong khuôn khổ sự kiện công bố kết quả khảo sát “Tiến trình thực hành ESG tại Việt Nam năm 2025”, bà Lăng Trịnh Mai Hương, Phó vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Kiểm toán Nhà nước đánh giá, ESG đang chuyển từ “làm vì tuân thủ” sang “làm để hội nhập”, đặc biệt để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Thực hành ESG còn giúp doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn tốt hơn, nhất là tín dụng xanh.
“Doanh nghiệp biết cân đối chi phí và lợi ích, từ đó xây dựng chiến lược ESG hiệu quả hơn”, bà Hương nhận xét.
Trong 2-3 năm qua, nhiều chính sách, chiến lược, văn bản đã thúc đẩy tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, thí điểm thị trường carbon, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp xanh... Đây là động lực quan trọng cho chuyển đổi ESG.
Bà Hương kiến nghị các công ty kiểm toán tham gia xác nhận ESG, xây dựng cơ sở dữ liệu thực hành và vinh danh điển hình tiên phong.
Thực tế, nhiều doanh nghiệp đã có chuyển biến rõ rệt. Ông Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Shinec cho hay, Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền (Hải Phòng) đã hoàn thiện báo cáo ESG từ tháng 8/2024, qua đó thu hút nhà đầu tư, tạo niềm tin của đối tác và cộng đồng, giúp giảm chi phí tài chính, chi phí giải phóng mặt bằng, chi phí hoạt động.
“Doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư ESG vì thấy rõ lợi ích thiết thực. Báo cáo ESG không chỉ là một bản báo cáo, mà phản ánh những gì doanh nghiệp đã làm, chia sẻ với cộng đồng và đối tác”, ông Điệp nói và chia sẻ, Shinec đã ứng dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo (AI) để thu thập, quản lý dữ liệu ESG, giúp tối ưu kiểm soát ngay trên thiết bị di động.
Tương tự, ông David Falcon Adasme, Giám đốc ESG tại VinFast khẳng định, ESG giúp định hình lại doanh nghiệp, thích ứng với xu thế mới và kết nối tốt với các nguồn lực tài chính.
Theo ông David Falcon Adasme, ESG phải được triển khai có chiến lược rõ ràng, từ cải tiến vận hành (giảm tiêu thụ năng lượng, tối ưu hệ thống điều hòa, tận dụng ánh sáng tự nhiên) đến quản trị nguồn nhân lực. Ngoài ra, dữ liệu là yếu tố then chốt. Dữ liệu phải chính xác, đáng tin cậy để đảm bảo chất lượng báo cáo và tính tuân thủ.
Ông Nguyễn Hoàng Nam khẳng định: “Thực hành ESG giúp doanh nghiệp tăng niềm tin, uy tín, thúc đẩy tăng trưởng, đồng thời quản trị rủi ro và tối ưu chi phí”.
