Để rộng đường dư luận, cũng như giải quyết nghi vấn trốn thuế nhập khẩu thép cuộn trên thị trường, Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) tổ chức buổi làm việc với các nhà nhập khẩu, sản xuất thép trong nước và các cơ quan quản lý có liên quan, thảo luận về tình hình nhập khẩu thép từ nước ngoài vào Việt Nam bị nghi ngờ có hiện tượng lẩn tránh thuế tự vệ đối với một số mặt hàng phôi thép và thép dài.
Theo phản ánh của 18 doanh nghiệp sản xuất thép ký đơn kiến nghị tới Bộ Công thương, trong đó có những doanh nghiệp lớn như Hoà Phát, Thép miền Nam, Thép Việt Ý, Thép Pomina..., kể từ khi áp thuế tự vệ tạm thời đối với thép dài và phôi thép (từ 2/8/2016), đã xuất hiện tình trạng nhiều doanh nghiệp nhập khẩu kê khai sang mã HS (mã phân loại hàng hóa, dùng để xác định thuế suất xuất nhập khẩu hàng hóa) khác đối với mặt hàng thép dây cuộn (thép cuộn), một trong những sản phẩm đang thuộc đối tượng áp thuế tự vệ thương mại, nhằm mục đích tránh bị áp mức thuế phòng vệ lên tới 15,4%.
Đáng chú ý, cùng với số lượng nhập khẩu tăng đột biến, trong thời gian này, trên thị trường còn xuất hiện nhiều doanh nghiệp nhập khẩu mới, nhập số lượng lớn mã hãng này, trong khi trước đây chưa từng nhập.
Cụ thể, số liệu trong văn bản kiến nghị cho thấy, cả năm 2015 chỉ có khoảng 30 doanh nghiệp nhập khẩu mã HS 7213.91.90, nhưng chỉ trong 10 tháng đầu năm 2016, đã có tới hơn 70 doanh nghiệp tham gia nhập khẩu, mà hầu hết trong đó là công ty thương mại, với tổng lượng nhập tăng gấp 4 lần lượng nhập năm 2015.
Riêng tháng 10, việc nhập khẩu tăng cao kỷ lục là 144.000 tấn, bằng 155% lượng sản xuất thép cuộn của toàn ngành thép. Thực tế này cho thấy, nhiều doanh nghiệp nhập khẩu thép đã tận dụng việc chuyển mã sản phẩm để tránh bị áp thuế phòng vệ thương mại, từ đó hưởng chênh lệch thuế.
Trước tình trạng đó, các doanh nghiệp sản xuất thép đồng loạt kiến nghị các cơ quan quản lý tiến hành điều tra mở rộng phạm vi áp dụng thuế tự vệ thương mại và đưa những mã này vào danh mục hàng hoá cần kiểm soát chặt, nhằm ngăn chặn việc chuyển mã để hưởng chênh lệch thuế.
Lý giải về việc tăng mạnh nhập khẩu mã hàng mới, một số doanh nghiệp nhập khẩu tham gia cuộc họp cho biết, từ khi mức thuế tự vệ 15,4% được áp cho sản phẩm thép có mã HS 7227.9000, vốn là sản phẩm được nhập khẩu với số lượng lớn để sản xuất, thì họ phải chuyển qua nhập khẩu sản phẩm thép có mã HS 7213.91.90 có mức thuế nhập khẩu 3% để thay thể. Lý do là vì 2 mã sản phẩm này gần như tương đương nhau về đặc tính lý hóa, nên có thể sử dụng thay thế cho nhau, trong khi mức thuế lại thấp hơn, giúp doanh nghiệp giảm đáng kể chi phí nhập khẩu nguyên liệu.
Về mục đích nhập khẩu mã hàng mới thay cho mã trước đây, các doanh nghiệp này khẳng định, không nhằm mục đích kinh doanh thương mại, mà chủ yếu phục vụ nhu cầu sản xuất sản phẩm thép rút dây/dây thép buộc.
Liên quan đến vấn đề này, đại diện Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho biết, trước đây, do nhu cầu đối với sản phẩm đặc thù là thép rút dây/dây thép buộc là không nhiều, nên ngành sản xuất thép nội địa chưa tập trung sản xuất mặt hàng này. Tuy nhiên, gần đây, từ khi áp thuế đối với mã HS 7227.9000, các nhà sản xuất trong nước đã chú trọng hơn đến mặt hàng này, do chi phí nhập khẩu nguyên liệu thấp hơn.
Tuy nhiên, việc quá nhiều doanh nghiệp mới tham gia nhập khẩu kê khai sang mã HS mới và với số lượng tăng đột biến cần được xem xét, đánh giá một cách nghiêm túc để tránh xảy ra tình trạng trốn-lách thuế, hưởng chênh lệch thuế một cách bất hợp pháp, đồng thời gây ảnh hưởng tiêu cực tới các nhà sản xuất và thị trường thép trong nước.
Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Phương Nam, Phó cục trưởng Cục Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công thương) ghi nhận sự chuyển dịch của thị trường thép khi biện pháp tự vệ được áp dụng và thực thi.
Theo ông Nam, việc áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại thực sự góp phần khôi phục sản xuất trong nước, bảo vệ ngành sản xuất thép trước nguy cơ bị thép nhập khẩu giá rẻ lấn lướt, đồng thời đảm bảo thực thi mục tiêu bảo vệ nhà sản xuất trong nước theo thông lệ quốc tế. Thực tế trên cho thấy, việc áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại không nhằm bảo hộ cho một nhóm cá nhân, tổ chức nào, mà là bảo vệ quyền lợi chung của ngành.
Tuy nhiên, ông Nam thừa nhận, bên cạnh tác động tích cực, việc áp dụng biện pháp tự vệ cũng tạo ra những hiệu ứng chuyển dịch, là các mã sản phẩm bị áp thuế tự vệ giảm kim ngạch nhập khẩu, nhưng lại chuyển sang mã HS khác có mức thuế thấp hơn để tăng lợi ích cho doanh nghiệp.
Theo đó, đại diện Cục Quản lý cạnh tranh cho hay, sẽ tiếp tục ghi nhận các ý kiến của doanh nghiệp và dựa trên cơ sở đó làm việc với các cơ quan quản lý hữu quan, đồng thời trình lên Chính phủ xem xét.
“Cục sẽ cân nhắc việc thành lập các đoàn thanh kiểm tra, trên cơ sở đánh giá kỹ nhu cầu trong nước. Tinh thần chung là không để xảy ra tình trạng lợi dụng công cụ phòng vệ thương mại để bảo hộ, bảo vệ cho một nhóm hay cá nhân đơn lẻ, hoặc tạo lợi thế riêng cho bất cứ một doanh nghiệp nào”, ông Nam nhấn mạnh.
