Nghị định mới bổ sung 4 mặt hàng bình ổn, thay vì 10 mặt hàng như trước đây. 14 nhóm hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước quản lý và thực hiện bình ổn có xăng, dầu; xi măng; thép xây dựng; khí hoá lỏng; phân bón hóa học; thuốc bảo vệ thực vật; thuốc thú ý; muối; sữa; đường ăn; thóc, gạo; thuốc phòng, chữa bệnh cho người; cước vận chuyển hành khách bằng đường sắt loại ghế ngồi cứng và một số loại thức ăn chăn nuôi gia súc.
Nghị định cũng quy định 18 danh mục tài sản, hàng hoá, dịch vụ do Nhà nước định giá, trong đó quan trọng nhất là đất đai, mặt nước; rừng; nhà thuộc sở hữu nhà nước cho thuê và bán, nhà ở xã hội và nhà ở công vụ; hàng dự trữ quốc gia; điện; nước sạch cho sinh hoạt; dịch vụ vận chuyển hành khách công cộng bằng đường sắt trong đô thị…
Theo Bộ Tài chính, việc quản lý giá và bình ổn thị trường các mặt hàng trên sẽ được Nhà nước thực hiện thông qua các công cụ và chính sách cụ thể như: cân đối cung cầu thông qua mua bán và dự trữ; thực hiện các biện pháp về tài chính như: đảm bảo vốn vay, cơ chế linh hoạt về nguồn vốn kinh doanh; các biện pháp quản lý giá như: công khai giá cả và thông tin; thuế. Ngoài ra, trong trường hợp cần thiết, cơ quan quản lý có thể áp dụng các biện pháp hành chính khẩn cấp để ổn định tình hình. Tuy nhiên, tất cả mọi biện pháp chỉ được thực hiện khi các mặt hàng có biến động với khoảng thời gian là 30 ngày.
Hiện tại, Bộ Tài chính đang soạn thảo Thông tư về quản lý giá cả. Theo đó, các mặt hàng được đưa vào danh sách Nhà nước quản lý giá dưới hai hình thức: định giá trực tiếp và quản lý giá thông qua các công cụ. Cụ thể, sẽ có 14 loại hàng hóa, dịch vụ được đưa vào diện Nhà nước quản lý về giá; 18 mặt hàng khác sẽ được Nhà nước trực tiếp định giá. Đây là những hàng hóa, dịch vụ quan trọng, liên quan đến chính sách điều hành của Chính phủ về kinh tế - xã hội, tác động đến nhiều người và liên quan đến hoạt động của cả nền kinh tế, có khả năng gây tác động dây chuyền tới nhiều hàng hóa khác.
Một số ý cho rằng, việc quy định 14 mặt hàng Nhà nước bình ổn giá và 18 loại tài sản, hàng hoá, dịch vụ do Nhà nước định giá đồng nghĩa với việc Nhà nước tăng cường quyền lực kiểm soát thị trường. Đây là việc làm cần thiết để đảm bảo cuộc sống cho người dân, đặc biệt là dân nghèo trong điều kiện thị trường có những biến động thất thường.
Tuy nhiên, một số ý kiến cũng cho rằng, những mặt hàng trong danh mục Nhà nước quy định, ngân sách cần được thực hiện một cách bình đẳng với tất cả doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, tránh việc chỉ ưu đãi doanh nghiệp nhà nước mà bỏ quên doanh nghiệp tư nhân. Ngoài ra, việc lựa chọn mặt hàng nào thì phải cân nhắc, vì khi đưa vào danh sách thì tất nhiên Nhà nước phải có dự phòng để thực hiện bình ổn khi có biến động. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi phải có sức mạnh về kinh tế, tức là ngân sách phải đủ mạnh để can thiệp. Điều này sẽ là sức ép cho nguồn ngân sách hạn hẹp hiện nay của chúng ta.
Tiến sỹ Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế cho rằng, cần phân tích thêm về số lượng mặt hàng Nhà nước bình ổn giá và các mặt hàng Nhà nước định giá. Một số ý kiến khác cũng cho rằng, nên lựa chọn những mặt hàng cần thiết để tập trung bình ổn giá, các mặt hàng khác chỉ cần tạo cơ chế, xây dựng hệ thống giá cả công khai và phân phối tốt thì thị trường sẽ tự điều tiết. Theo ông Long, trong bối cảnh hiện nay, cần khẩn trương xây dựng quy hoạch lại hệ thống phân phối trong cả nước, từng vùng kinh tế trên nguyên tắc lưu thông thông suốt, hiệu quả, chi phí thấp… Đối với công tác quản lý giá, cần có những biện pháp cụ thể để kiểm soát giá những mặt hàng tăng quá nhanh, đặc biệt là việc kiểm soát chi phí sản xuất giá thành phẩm một số hàng hoá, dịch vụ độc quyền có liên quan đến sản xuất dân sinh một cách có hiệu quả.
