Với tư cách là thành viên Hội đồng bình chọn hạng mục Báo cáo Phát triển bền vững (trong khuôn khổ Cuộc bình chọn Doanh nghiệp niêm yết), sau một năm đồng hành cùng 128 doanh nghiệp đăng ký, phân tích sâu 44 báo cáo phát triển bền vững vào vòng chung khảo, chọn lựa 10 doanh nghiệp phi tài chính và 5 tổ chức tài chính để tôn vinh, chúng tôi viết những dòng này như một lá thư gửi đến chính những lãnh đạo còn hoài nghi đó.
Câu trả lời ngắn gọn của chúng tôi là: ESG là một khoản đầu tư chiến lược, có số liệu, có dòng tiền, có tái định giá - miễn là anh tiếp cận nó đúng cách. Và minh chứng đến từ 15 doanh nghiệp đầu ngành Việt Nam, không phải từ các mô hình lý thuyết xa xôi.
 |
Ông Tôn Thất Hạc Minh, Thành viên Hội đồng bình chọn Báo cáo phát triển bền vững |
Từ hoài nghi đến con số: giảm chi phí vận hành
Khi bắt đầu nghiên cứu, chúng tôi cũng đặt câu hỏi: ESG có thực sự vào được báo cáo kết quả kinh doanh?
Những câu chuyện từ nhóm doanh nghiệp dẫn đầu đã trả lời thay chúng tôi. Một doanh nghiệp phân bón biến việc quản lý năng lượng thành lợi thế cạnh tranh: nhà máy thuộc Top 10% ít tiêu hao năng lượng nhất thế giới, với suất tiêu hao khoảng 28 GJ/MT - một con số đủ sức “đấu” với bất kỳ thương hiệu quốc tế nào. Một doanh nghiệp đồ uống đầu tư hệ thống điện mặt trời cho 9 nhà máy, tiết kiệm 25 triệu kWh và giảm 18.000 tấn CO2 mỗi năm.
Nếu anh là CFO, anh sẽ thấy ngay đây là những dự án tiết kiệm hàng chục tỷ đồng tiền điện và nhiên liệu mỗi năm, với thời gian hoàn vốn rõ ràng.
Ở cảng biển, logistics, vận tải, các khoản đầu tư vào cẩu điện, tối ưu hóa hành trình tàu, hệ thống số hóa vận hành đang giảm tiêu hao nhiên liệu trong khi sản lượng vẫn tăng. Điều đó nghĩa là, đơn vị chi phí trên mỗi tấn hàng, mỗi TEU, mỗi hải lý vận chuyển đang giảm xuống - điều mà bất kỳ giám đốc vận hành nào cũng mong muốn.
Giải bài toán vốn: từ bị động đi vay đến chủ động được chọn
Một trong những phàn nàn phổ biến nhất của doanh nghiệp Việt Nam là “vốn đắt, kỳ hạn ngắn”. Nhóm ngân hàng được vinh danh năm nay cho thấy ESG đang giúp họ đảo ngược phương trình này. Họ không chỉ dừng lại ở việc “công bố ESG”, mà xây dựng các khung tài chính xanh, khung trái phiếu xanh, hệ thống quản trị rủi ro môi trường - xã hội đủ chuẩn để các đối tác như IFC, Proparco, thị trường trái phiếu quốc tế chấp nhận. Kết quả là, trái phiếu bền vững hàng trăm triệu USD phát hành ở thị trường quốc tế; các khoản vay trung - dài hạn với lãi suất cạnh tranh hơn thị trường trong nước; các khung trái phiếu xanh được tổ chức xếp hạng quốc tế đánh giá cao, tạo “con dấu” giúp giảm coupon trong tương lai.
Câu hỏi đặt ra cho các doanh nghiệp phi tài chính là, nếu ngân hàng (anh đang vay vốn) đang dùng ESG để vay vốn rẻ hơn, anh sẽ cạnh tranh ra sao nếu doanh nghiệp của mình vẫn chỉ dựa vào những nguồn vốn đắt đỏ, ngắn hạn, mà không có câu chuyện ESG nào đủ thuyết phục để gọi vốn mới từ ngân hàng, từ quỹ đầu tư hay từ trái phiếu?
Giữ vững và mở rộng doanh thu: vượt rào cản “hộ chiếu xanh”
ESG là một khoản đầu tư chiến lược, có số liệu, có dòng tiền, có tái định giá - miễn là anh tiếp cận nó đúng cách”
Một giám đốc thương mại có thể nói: “Chúng tôi bán hàng dựa trên chất lượng và giá, không phải ESG”. Nhưng thị trường đang thay đổi nhanh hơn chúng ta nghĩ. Một nhà xuất khẩu đá nhân tạo không có lựa chọn nào khác ngoài việc đáp ứng các tiêu chuẩn vật liệu bền vững, vì khách hàng của họ - các nhà thầu, kiến trúc sư ở Bắc Mỹ, châu Âu - bị ràng buộc bởi tiêu chuẩn công trình xanh và áp lực người tiêu dùng.
Một nhà thầu xây dựng lớn chỉ có thể tham gia những gói thầu nhà máy FDI có giá trị tỷ USD khi chứng minh được năng lực xây dựng “xanh”, với hàng chục dự án đạt chứng chỉ LEED, LOTUS - chiếm gần một phần tư tổng số công trình xanh được chứng nhận trên toàn quốc.
Ở đây, ESG không còn là “thêm điểm cộng” trong hồ sơ năng lực. Nó là điều kiện “vào cửa”. Không có ESG, anh không được mời vào phòng. Có ESG thực chất, anh không chỉ vào phòng, mà còn có ưu thế hơn để ký hợp đồng.
Như một lời cam kết với nhân viên
Rất nhiều lãnh đạo nhìn ESG và nghĩ ngay đến “môi trường” và “khí thải”, nhưng với đội ngũ nhân sự, ESG lại hiện lên qua trải nghiệm hàng ngày: sự công bằng, cơ hội phát triển, văn hóa tôn trọng, minh bạch.
Những doanh nghiệp được vinh danh với danh hiệu “Nơi làm việc tốt nhất” và “Nơi làm việc tốt nhất châu Á” đã xây dựng thương hiệu nhà tuyển dụng không chỉ bằng lương thưởng, mà bằng cam kết lâu dài với trụ cột S (xã hội) và G (quản trị).
Một công ty chứng khoán tăng quy mô nhân sự 5 lần trong vòng chưa đến 3 năm - giữa một thị trường cực kỳ cạnh tranh về nhân tài - là minh chứng sống động rằng người lao động trẻ đang bỏ phiếu bằng… lựa chọn nơi làm việc của mình.
Khi anh hỏi “ESG có mang lại giá trị gì?”, hãy thử nhìn vào chi phí tuyển dụng, chi phí thay thế nhân sự, chi phí cơ hội vì thiếu người giỏi để triển khai chiến lược. Đó là những dòng chi phí rất thật, mà một chiến lược ESG hướng vào con người có thể giúp giảm đi đáng kể.
Góc nhìn nhà đầu tư: ESG và câu chuyện tái định giá
Cuối cùng, hãy lắng nghe người đang nắm giữ vốn - các nhà đầu tư tổ chức trong và ngoài nước. Khi họ công khai coi ESG là yếu tố “vật chất” ảnh hưởng đến hiệu suất đầu tư, xây dựng hệ thống chấm điểm ESG với hơn 200 câu hỏi, chủ động làm việc với hàng trăm doanh nghiệp để cải thiện thực hành ESG, điều đó có nghĩa là doanh nghiệp dẫn đầu về ESG sẽ được hưởng chi phí vốn thấp hơn, mức định giá cao hơn. Ngược lại, doanh nghiệp thờ ơ với ESG sẽ bị yêu cầu mức chiết khấu cao hơn, hoặc dần dần biến mất khỏi danh sách đầu tư của họ.
Một ngân hàng với quản trị minh bạch, ESG được tích hợp vào chiến lược và vận hành đã nhận giải “được nhà đầu tư yêu thích nhất” chính vì đã giúp thị trường hiểu rõ giá trị nội tại, giảm bớt vùng mù thông tin.
Ở góc độ mô hình định giá, đó chính là việc giảm phần bù rủi ro và thị trường “thưởng” cho nỗ lực ấy bằng một hệ số định giá tốt hơn.
Lời nhắn gửi những ai còn hoài nghi
Từ trải nghiệm của chúng tôi với VLCA năm nay, ESG hiện lên không phải như một phong trào, mà như một bộ công cụ chiến lược. Với khối vận hành, đó là chương trình giảm chi phí năng lượng, nhiên liệu, chất thải, tăng năng suất tài sản. Với khối tài chính, đó là chìa khóa mở ra các dòng vốn rẻ và dài hạn, và là lá chắn bảo vệ định giá trên thị trường vốn. Với khối kinh doanh, đó là hộ chiếu để đi cùng khách hàng toàn cầu trong kỷ nguyên bảo hộ xanh. Với khối nhân sự, đó là lời cam kết để xây dựng một tổ chức có sức hút và sức bền.
Nếu anh vẫn xem ESG là “chi phí tuân thủ”, chúng tôi hiểu - vì chính chúng tôi cũng từng hoài nghi như vậy trước khi nhìn thấy dữ liệu và câu chuyện thực tế từ 15 doanh nghiệp được vinh danh. Nhưng chính vì vậy, chúng tôi muốn kết thúc lá thư này bằng một đề xuất rất cụ thể: Thay vì hỏi “ESG tốn bao nhiêu?”, hãy hỏi “Những dự án ESG nào có IRR cao nhất, có thể đưa vào danh mục đầu tư 3 - 5 năm tới?”. Thay vì hỏi “ESG có bắt buộc không?”, hãy hỏi “Nếu đối thủ biến ESG thành lợi thế cạnh tranh, chúng ta sẽ đứng ở đâu trong chuỗi giá trị?”.
