Sự vào cuộc mạnh mẽ của nhà nghiên cứu, doanh nghiệp
Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã xác định rõ: phát triển đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là điều kiện tiên quyết, là thời cơ vàng để đất nước ta vươn lên mạnh mẽ, hiện thực hóa khát vọng hùng cường trong kỷ nguyên mới.
Nông nghiệp không chỉ là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam mà có vai trò quan trọng trong an ninh lương thực quốc gia. Để đưa ngành này phát triển đột phá, đem lại giá trị gia tăng cao việc đầu tư cho R&D, chuyển đổi số để chế biến sâu, tạo ra các sản phẩm mới, sản phẩm có hiệu quả vượt trội sử dụng trong nước và xuất khẩu là chìa khoá giải bài toán này.
Đây cũng là những câu chuyện được thảo luận tại tọa đàm “R&D & Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Tạo giá trị gia tăng cao”, thuộc chuỗi chương trình “Đổi mới sáng tạo - Đòn bẩy cho kỷ nguyên mới”, do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức ngày 15/9.
Chia sẻ tại tọa đàm, PGS.TS. Đặng Văn Đông, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau Quả - Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam Bộ Nông nghiệp & Môi trường đánh giá cuộc cách mạng trong chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo là bài toán được Nghị quyết 57 đặt ra, toàn ngành nông nghiệp đã đón nhận và vào cuộc.
 |
PGS. TS Đặng Văn Đông, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau Quả - Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam Bộ Nông nghiệp & Môi trường. Ảnh Chí Cường. |
Tại các Viện nghiên cứu, trường học thời gian qua đã tập trung thực hiện nhiều vấn đề mũi nhọn tạo ra chuyển biến tích cực và có hiệu quả rõ rệt, như tập trung đầu tư nghiên cứu phát triển, chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ sinh học tạo ra giống cây trồng mới, nghiên cứu kỹ thuật canh tác thông minh, tiên tiến; kết nối dữ liệu trong phát triển nguồn gen cây trồng, dữ liệu trong quản lý sản xuất hiệu quả, ứng dụng xây dựng hạ tầng chuyển đổi số trong các viện, trường; đồng thời, xây dựng dữ liệu, phần mềm số trong chuyển đổi số vào nghiên cứu tiện lợi hơn. Viện nghiên cứu cũng phối hợp với các doanh nghiệp, hợp tác xã, trang trại xây dựng chương trình phần mềm chuyển đổi số gắn kết thuận lợi.
Ở góc nhìn của doanh nghiệp, TS Lê Hoàng Kiệt, Giám đốc Sản phẩm mới và Giải pháp Dịch vụ Nông nghiệp, Công ty cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC) cho hay, PVCFC là doanh nghiệp có quy mô lớn hoạt động trải dài trên cả nước. Công ty đã tập trung ứng dụng chuyển đổi số trên ba trụ cột chính.
Thứ nhất, chuyển đổi số trong công tác quản trị doanh nghiệp, áp dụng số hóa toàn diện từ các quy trình SOP được chuẩn hóa đến các dữ liệu sản xuất, kinh doanh, kỹ thuật, đào tạo đều được quản lý trên hệ thống ERP, eOffice, E-learning, DMS, CRM, báo cáo BI kết hợp công nghệ số hóa với trợ lý thông minh AI.
Thứ hai, chuyển đổi số trong sản xuất, kinh doanh, PVCFC vận hành nhà máy thông minh, hướng tới dây chuyền tự động hóa hoàn toàn từ khâu vật liệu đến sản xuất thành phẩm, đồng bộ sản xuất.
“Chúng tôi hướng vào các thiết bị công nghệ cao, đo các cảm biến để đánh giá độ biến động khâu sản xuất từng dây chuyền để biết sự thay đổi, từ đó có bảo dưỡng chuyên nghiệp. Vận hành nhà máy áp dụng công nghệ số hóa đưa vào thăm quan nhà máy từ thực tế ảo cho nông dân”, ông Kiệt cho hay.
Quản trị hệ thống phân phối, áp dụng đồng bộ hệ thống DMS/CRM minh bạch hóa thông tin, tăng tốc xử lý, các hệ thống hỗ trợ truy xuất nguồn gốc, quản lý hàng hoá lưu hành như QR code, RFID. Điều này giúp công ty quản lý dòng chảy lưu thông, dòng chảy hàng hóa đi đến đâu cũng như tiếp cận khách hàng, đưa đến các chương trình ưu đãi trực tiếp cho nông dân.
Thứ ba, số hóa trong R&D, lưu trữ dữ liệu thực trên bản đồ số hóa đất đai thổ nhưỡng, số hóa quy trình kỹ thuật dạng hình ảnh, áp chẩn đoán sâu bệnh, trợ lý ảo Anh Hai Cà Mau… giúp bà con nông dân tiếp cận tri thức số, nâng hiệu quả canh tác
Theo ông Lê Hoàng Kiệt, đến nay PVCFC đạt được kết quả đáng ghi nhận, tối ưu hóa vận hành nhà máy đạt 115% công suất thiết kế, giảm hơn 10% tiêu hao năng lượng thuộc “Top 10% Nhà máy có mức tiêu hao năng lượng thấp nhất thế giới”.
 |
Đầu tư cho R&D, chuyển đổi số để chế biến sâu, tạo ra các sản phẩm mới, sản phẩm có hiệu quả vượt trội, góp phần nâng cao thương hiệu nông sản Việt. |
R&D, chuyển đổi số là trụ cột tăng trưởng mới
Hiện nay, theo Phó Giáo sư Đặng Văn Đông, đầu tư cho R&D nông nghiệp tại Việt Nam còn ở mức thấp so với khu vực, mới chỉ khoảng 0,5-0,6% GDP, thấp hơn so với Thái Lan (1% GDP), Trung Quốc (dành hơn 2% GDP), Hàn Quốc (4%GDP)…
"Chúng tôi rất mừng khi theo Nghị quyết 57 đầu tư cho R&D nông nghiệp được điều chỉnh tăng lên từ 2-3% GDP. Với mức đầu tư ấy, nông nghiệp Việt Nam sẽ cất cánh, đổi mới sáng tạo sẽ mang lại bước phát triển mạnh mẽ", PGS.TS Đặng Văn Đông chia sẻ.
Trong hoạt động doanh nghiệp, Phân bón Cà Mau xác định “R&D là trụ cột chiến lược đưa khả năng cạnh tranh cao mở ra tiềm năng tăng trưởng trung và dài hạn”, TS Lê Hoàng Kiệt nói.
Phân bón Cà Mau đã tập trung giải bài toán sản xuất, coi R&D không chỉ dừng ở phòng nghiên cứu hay sản phẩm mới có giá trị gia tăng (về giảm chi phí giá thành, tăng hiệu quả sản phẩm) mà xác định làm sao để nâng cao giá trị của chuỗi nông sản khi sử dụng sản phẩm.
 |
TS Lê Hoàng Kiệt, Giám đốc Sản phẩm mới và Giải pháp Dịch vụ Nông nghiệp, Công ty Cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC). Ảnh Chí Cường. |
Trong chiến lược đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo & chuyển đổi số PVCFC đang tích cực chuyển đổi tư duy ngược trong R&D đó là nghiên cứu và phát triển sản phẩm từ mong muốn giá trị gia tăng đầu ra của chuỗi nông sản khác với tư duy R&D cũ tập trung vào giá trị tăng thêm của sản phẩm phân bón cần nghiên cứu.
Thực tiễn cho thấy, R&D chính là một trong những công cụ trọng yếu giúp PVCFC chuyển từ nhà sản xuất urê đơn thuần thành nhà cung cấp giải pháp dinh dưỡng toàn diện, và sẽ tham gia vào chuỗi giá trị nông sản để góp phần nâng cao vị thế nông sản Việt trên trường quốc tế.
PVCFC đã đầu tư R&D rất lớn. Công ty đã thành lập trung tâm Nghiên cứu & Phát triển (R&D) ở Long An cũ nay là tỉnh Tây Ninh với diện tích hơn 20 ha, tập trung đội ngũ và thiết bị hiện đại phục vụ nghiên cứu chuyên sâu. Hiện trung tâm có hơn 40 cán bộ nghiên cứu trình độ cao. PVCFC đã thay đổi tư duy nghiên cứu, từ sản phẩm thành mong muốn giá trị nông sản đạt được là gì để đặt bài toán nghiên cứu ra sản phẩm. Vì vậy sản phẩm tham gia thị trường giảm khí phát thải nhà khí như đạm tiết kiệm đạm vi sinh, trong thời gian tới hướng tới phát triển phân bón xanh, chuỗi kinh tế toàn hoàn, ứng dụng AI, IoT, Big Data để tự động hóa và cá nhân hóa giải pháp canh tác, mở rộng sang công nghệ sinh học, chế biến nông sản.
Nông nghiệp Việt Nam sẽ có bước nhảy vọt
PGS. Đặng Văn Đông cho biết, theo tinh thần Nghị quyết 57 đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số tạo đột phá, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự vào cuộc của các cơ quan khoa học, các doanh nghiệp, chắc chắn trong thời gian tới nông nghiệp Việt Nam sẽ có bước nhảy vọt.
Tôi tin chỉ trong 10 năm tới, toàn bộ nông dân Việt Nam sẽ sản xuất nông nghiệp ứng dụng chuyển đổi số trong công việc, có đến 80-90% sản phẩm được sản xuất từ ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo. Với riêng lĩnh vực hoa quả, hiện nay đang xuất khẩu 6-7 tỷ USD, nhưng chỉ trong thời gian ngắn tới, kim ngạch xuất khẩu đạt 10 tỷ USD trong tầm tay. Việt Nam sẽ là một trong những cường quốc xuất khẩu rau quả trong khu vực và trên thế giới.
- PGS. TS Đặng Văn Đông, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau Quả - Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam Bộ Nông nghiệp & Môi trường
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Kiệt cho rằng ứng dụng chuyển đổi số trong nông nghiệp sẽ tạo ra nhiều bước nhảy vọt.
Bước nhảy vọt thứ nhất là sự thích ứng nhanh và hiệu quả cao. Chỉ có chuyển đổi số mới giúp đáp ứng nhanh sự thay đổi của thị trường, đưa đến người nông dân nhanh nhất, hiệu quả nhất nhờ cánh tay nối dài của chuyển đổi số.
Bước nhảy vọt thứ hai là chuyển đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp đơn thuần sang kinh tế nông nghiệp. Ông Lê Hoàng Kiệt nhấn mạnh, chính chuyển đổi số làm nên điều này, góp phần đưa nông sản việt lên tầm cao mới trên thị trường quốc tế, đóng góp vào kỷ nguyên vươn mình của đất nước.
“Không thể tách rời mảng nghiên cứu R&D giữa doanh nghiệp và các nhà khoa học, nhu cầu nông dân và thị trường. Phân bón Cà Mau đã kết hợp với trên 20 Viện, trường trong cả nước, các đối tác chuyên gia từ nước ngoài, đưa ra định hướng nghiên cứu, chuyển đổi số phù hợp với thị trường, mang tính khoa học cao hơn, sản phẩm ra phù hợp với xu hướng thị trường hơn tránh lãng phí thời gian, nguồn lực nếu định hướng phi thực tế”, ông Lê Hoàng Kiệt cho biết thêm.
Bốn yếu tố cần và một yếu tố đủ
Để đưa Nghị quyết 57 vào thực tiễn, TS. Lê Hoàng Kiệt kiến nghị, sự kết hợp của các Viện, trường, nhà khoa học, doanh nghiệp và người nông dân rất cần thiết. Từ hoạt động của doanh nghiệp, thấy có một số vấn đề cần quan tâm trong đó có 4 cần và 1 đủ.
Thứ nhất, cần có nguồn dữ liệu mở thống nhất để mọi người cùng sử dụng với nhau, yếu tố này rất quan trọng, tạo tiền đề nghiên cứu nhanh hơn.
Thứ hai, cần đầu tư phát triển hạ tầng chuyển đổi số, đồng bộ, tránh trường hợp áp dụng chuyển đổi số từ khu vực này đến khu vực khác bị thiếu hạ tầng, không triển khai được.
Thứ ba, vấn đề hợp tác công tư hiệu quả giữa viện, trường, các nhà khoa học và doanh nghiệp sẽ mang lại lợi thế lớn.
Thứ tư, tăng cường hơn nữa những khuyến khích về đổi mới sáng tạo công nghệ, nhà nước có chế độ mở hơn, mạnh hơn để cho nhà khoa học, viện trường, doanh nghiệp có khả năng phát triển tốt hơn.
Một yếu tố đủ đó là thay đổi tư duy, nếu không có tư duy mới sẽ không làm được, cần có tư duy chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp.
