Thể chế hóa Nghị quyết số 42/2017/QH14
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) vừa công bố một số thông tin về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD). Dự luật nhằm thể chế hóa các quy định tại Nghị quyết số 42/2017/QH14 (Nghị quyết 42) của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng, qua đó tạo lập hành lang pháp lý đồng bộ, hiệu quả hơn để xử lý dứt điểm nợ xấu và tăng cường tính ổn định cho hệ thống TCTD.
Nghị quyết 42 đã mang lại nhiều kết quả tích cực trong quá trình xử lý nợ xấu. Tuy nhiên, một số nội dung quan trọng vẫn chưa được luật hóa, gây khó khăn trong thực thi, đặc biệt liên quan đến quyền xử lý tài sản bảo đảm, thu giữ tài sản và thu hồi nợ.
Theo NHNN, tỷ lệ nợ xấu có xu hướng gia tăng, đang tạo áp lực lên hệ thống ngân hàng, đặc biệt đặt trong bối cảnh hiện tại, khi năm 2025 được xác định là năm tăng tốc, bứt phá để về đích cả nhiệm kỳ 2021-2025 và mục tiêu tăng trưởng GDP ít nhất 8%.
Nguyên nhân đến từ nhiều yếu tố, như kinh tế toàn cầu còn nhiều rủi ro và thách thức, kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn; thị trường bất động sản và thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp phục hồi chậm; năng lực quản trị của một số TCTD còn bất cập so với quy mô, thị trường mua bán nợ chưa phát triển như kỳ vọng. Các tổ chức mua bán nợ cũng gặp vướng mắc khi thực thi quyền xử lý tài sản bảo đảm do thiếu cơ chế pháp lý rõ ràng và đồng bộ.
NHNN cho biết, dự thảo lần này tiếp tục luật hóa các quy định tại Nghị quyết 42 đã phát huy tốt hiệu quả trong thực tiễn, bao gồm luật hóa quy định về quyền thu giữ tài sản bảo đảm; luật hóa quy định về kê biên tài sản bảo đảm của bên phải thi hành án; luật hóa quy định về hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án hình sự và bổ sung quy định về hoàn trả tài sản bảo đảm là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.
Ngoài ra, một nội dung đáng chú ý trong Dự thảo là đề xuất sửa đổi, bổ sung thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt. Cụ thể, Dự thảo đề xuất chuyển thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt có lãi suất 0%/năm và không có tài sản bảo đảm từ Thủ tướng Chính phủ về NHNN. Việc phân cấp này nhằm tăng cường vai trò, trách nhiệm của NHNN trong công tác điều hành, đồng thời bảo đảm tính linh hoạt, kịp thời trong hỗ trợ các TCTD gặp khó khăn về thanh khoản hoặc cần can thiệp khẩn cấp để bảo vệ hệ thống.
Thêm điều kiện cho ngân hàng trong xử lý nợ
Giới phân tích tài chính nhận định, việc luật hóa các quy định quan trọng trong xử lý nợ xấu và phân cấp thẩm quyền cho vay đặc biệt, được kỳ vọng không chỉ giúp ngành ngân hàng vận hành hiệu quả hơn, mà còn đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ an toàn hệ thống tài chính quốc gia trước các rủi ro tiềm ẩn. Đây cũng là bước đệm để củng cố niềm tin của nhà đầu tư, tổ chức quốc tế và các chủ thể trong nền kinh tế đối với năng lực điều hành và sự ổn định của hệ thống ngân hàng Việt Nam.
Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD dự kiến được Chính phủ báo cáo Quốc hội trong tuần tới tại Kỳ họp thứ chín, Quốc hội khóa XV. Nếu được thông qua, Luật được kỳ vọng tạo nên hành lang pháp lý minh bạch, đồng bộ và hiệu quả hơn cho công tác xử lý nợ xấu, cũng như hoạt động của toàn hệ thống ngân hàng trong bối cảnh kinh tế nhiều biến động hiện nay.
Nợ xấu ngân hàng tăng vọt trong quý đầu năm nay. Tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng tăng cao trong quý I/2025 là hệ quả từ nhiều nguyên nhân như hậu Covid-19, thiên tai, kết thúc áp dụng Thông tư số 02/2023/TT-NHNN về cơ cấu lại thời gian trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ, hệ thống xử lý nợ bảo đảm chưa đồng bộ. Dữ liệu từ ngân hàng cho thấy, tính đến ngày 31/3/2025, tổng dư nợ cho vay tại 28 ngân hàng đã công bố báo cáo là hơn 12,3 triệu tỷ đồng, tăng gần 4% so với đầu năm.
Một điểm đáng chú ý khác về các con số liên quan đến chất lượng tài sản là trong khi tỷ lệ nợ xấu gia tăng thì tỷ lệ bao phủ nợ xấu (số dư dự phòng/số dư nợ xấu) tại phần lớn ngân hàng đều giảm so với thời điểm cuối năm ngoái. Theo dữ liệu từ Wichart, số dư dự phòng rủi ro vào cuối quý I/2025 của các ngân hàng niêm yết ở mức 212.460 tỷ đồng, tăng 2,33% so với cuối năm ngoái. Trong khi đó, số dư nợ xấu tăng tới gần 17%, lên gần 265.549 tỷ đồng. Điều đó dẫn đến tỷ lệ bao phủ nợ xấu (số dư dự phòng/số dư nợ xấu) của những ngân hàng trên đều giảm so với thời điểm cuối năm ngoái. Xét chung toàn ngành, tỷ lệ bao phủ nợ xấu quý đầu năm 2025 đã giảm hơn 11,4%, từ 91,4% xuống còn 80% trong kỳ này.
Dự báo về xu hướng nợ xấu, TS. Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) cho rằng, tình hình sẽ phụ thuộc chủ yếu vào các yếu tố bên ngoài hơn là nội địa. Tùy theo diễn biến địa chính trị và kết quả các cuộc đàm phán thương mại, nợ xấu có thể biến động theo chiều hướng tích cực hoặc tiêu cực, nhưng theo ông Huân, nếu Nghị quyết 42 được luật hóa sẽ giúp ngân hàng xử lý nợ xấu tốt hơn trong thời gian tới.
Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, Nghị quyết 42/2017/QH14 về xử lý nợ xấu của Quốc hội hết hiệu lực từ cuối năm 2023, ảnh hưởng rất lớn đến việc thu hồi và xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng. Vì thế, nguồn xử lý nợ xấu chủ yếu đến từ việc các tổ chức tín dụng trích từ dự phòng rủi ro. Điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến kết quả kinh doanh của các ngân hàng cũng như giảm nguồn lực hỗ trợ cho các doanh nghiệp. Bởi vậy, việc luật hóa Nghị quyết 42 sẽ tạo thêm điều kiện cho các ngân hàng trong xử lý nợ xấu.
