Vốn nổi tiếng với điều kiện cho vay kinh doanh chứng khoán khá ngặt nghèo, nhưng Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cũng là một trong những ngân hàng đang đứng trước áp lực giải toả cầm cố lớn nhất. Không trực tiếp tham gia cho vay kinh doanh chứng khoán, đơn vị này hợp tác với một số CTCK thực hiện nghiệp vụ cầm cố cho NĐT, điều kiện cơ bản nhất để xem xét cho vay là cổ phiếu có giá thị trường ít nhất gấp 3 lần mệnh giá và giá trị tối đa NĐT được vay bằng 30% giá thị trường tính bình quân của 5 phiên khớp lệnh gần nhất. Nhưng nhiều mã cổ phiếu trên sàn Hà Nội nếu như được cầm cố hồi tháng 12/2007 thì nay đã giảm giá tới 60 -70%, NĐT tất nhiên phải bổ sung tài sản thế chấp hoặc trả bớt nợ nhưng thị trường giảm sàn liên tục khiến họ hết đường xoay xở. “Tại CTCK tôi mở tài khoản, chỉ cần CTCK gọi điện thoại 2 lần, ngay cả trong trường hợp NĐT chưa nghe máy, họ cũng tự động bán cổ phiếu cầm cố”, một NĐT than thở.
Nếu như làm cuộc khảo sát nhỏ với các ngân hàng có cho vay kinh doanh chứng khoán, đơn vị nào cũng trả lời “ngọt ngào” rằng, dư nợ cho vay loại hình này không có gì đáng ngại và hầu hết các khoản vay đã được tất toán(!?) Bà Trần Ngọc Diệu, Giám đốc bộ phận bán lẻ Sở Giao dịch Ngân hàng Á châu cho biết, tại ngân hàng này trước ngày 31/12/2007, nhiều khoản cho vay chứng khoán đã được thu hồi và sau thời điểm đó Ngân hàng hầu như không cho vay tiếp. Tuy nhiên, sự thực lại không êm ả như vậy với nhiều nhà băng. Tại một ngân hàng cổ phần tầm cỡ, tài sản đảm bảo bổ sung thêm chỉ được chấp nhận khi đó là bất động sản, ngân hàng thậm chí cắt cử hẳn một tổ đặc trách chuyên lo đôn đốc CTCK giải tỏa cầm cố trước khi giá cổ phiếu “thâm vào giá trị cho vay”.
Thị trường càng thiếu thanh khoản, sự sốt ruột của các ngân hàng càng lớn, những NĐT đặt lệnh bán với giá sàn do sức ép từ việc vay mượn càng đông và như một vòng xoáy luẩn quẩn, giá cổ phiếu càng đuối. Giám đốc khối nghiệp vụ bán lẻ một ngân hàng cổ phần xót xa tâm sự: “Bản thân chúng tôi cũng không muốn bán cổ phiếu giá rẻ nhưng mình tôi thì không làm gì được. Đó là quyết định của cả một tập thể, của Hội đồng đầu tư, Hội đồng quản trị và áp lực từ cổ đông. Nói gì thì nói phải cứu mình trước đã”.
Đó là những khoản cho vay kinh doanh chứng khoán cho khách hàng cá nhân được thể hiện bằng giấy trắng mực đen, còn chưa kể những loại hình như công ty đầu tư tài chính và các CTCK có thể được rót vốn ngân hàng từ những mối quan hệ thân tình và cho vay tín chấp. Kinh doanh bằng vốn vay của ngân hàng, tới hạn bổ sung tài sản đảm bảo hoặc trả nợ, bị thúc ép liên tục, các CTCK vốn đang khó khăn về thanh khoản lại càng rối ruột hơn, họ chọn giải pháp bán ra cổ phiếu với khối lượng khổng lồ ở giá sàn và càng làm cho thị trường đuối sức.
Ngân hàng là tổ chức kinh doanh, lợi nhuận, an toàn vốn là yếu tố được coi trọng hàng đầu, đặt vấn đề họ hành động vì thị trường trong thời điểm này thật khó khả thi. Tuy vậy, nếu như ngân hàng cho nhà đầu tư cầm cố cổ phiếu nay đến hạn được vay tiếp hoặc cho gia hạn thêm một thời gian nào đó, để NĐT cũng như CTCK hạn chế bán ra liệu tình hình có khác?
Đem mong mỏi này chia sẻ với ông Cao Sỹ Kiêm, nguyên Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, thì nhận được câu trả lời: “Không có việc gì hoàn toàn không có lối thoát”. Ông Kiêm nói, để kiểm soát lạm phát, hỗ trợ TTCK, trong số 19 giải pháp đưa ra, Chính phủ đã bật tín hiệu về những giải pháp tiền tệ “mềm dẻo hơn, linh hoạt hơn” phù hợp với diễn biến thị trường, quan trọng là đề xuất của các cơ quan quản lý trực tiếp và nhanh chóng đưa vào thực thi.
Với cái khó của các ngân hàng thương mại trong việc đảm bảo an toàn khoản tiền cho vay kinh doanh chứng khoán, Ngân hàng Nhà nước khó có thể ban hành một biện pháp mang tính mệnh lệnh hành chính, kiểu như yêu cầu các ngân hàng gia hạn thời gian cho vay song những can thiệp mang tính hỗ trợ gián tiếp có thể được thực hiện như tăng cường khả năng thanh khoản cho các ngân hàng bằng cách giãn thời gian thực hiện mua tín phiếu bắt buộc, tạo thuận lợi cho giao dịch trên thị trường mở... Cũng có thể các ngân hàng và CTCK ngồi lại với nhau để cùng đồng thuận không bán tháo cổ phiếu với giá sàn, tiếp tục cho vay hoặc gia hạn thời gian giải tỏa cầm cố... “Khó thực hiện nhưng nếu có nỗ lực của tất cả các bên, thị trường mới không đổ vỡ, bán cổ phiếu giá rẻ, thị trường tài chính suy thoái bản thân ngân hàng cũng không được lợi”, ông Kiêm nói.
