Thị trường khởi sắc sẽ ảnh hưởng kết quả đấu giá
Theo phân tích - đầu tư của CTCK Thăng Long dựa trên tính toán về lợi nhuận thị trường (lợi nhuận VN Index), trước mỗi đợt chào bán, có hai yếu tố ảnh hưởng đến kết quả đấu giá cổ phần của DN, là: thực trạng thị trường có ảnh hưởng đến giá trúng thầu, đến mức giá mà NĐT sẵn sàng cho một cổ phiếu IPO; tiếp đến là diễn biến của thị trường niêm yết trong vòng một tháng trở lên (những diễn biến thị trường trong vòng một tuần dường như không quan trọng, mà các kỳ vọng thị trường dài hạn mới mang tính quyết định).
Điều này cho thấy những đợt IPO trong thời điểm thị trường đi xuống một tháng hoặc dài hơn thì giá trúng thầu sẽ không cao, đơn cử là trường hợp của Đạm Phú Mỹ. Bên cạnh đó, khối lượng phát hành (nhiều hay ít) cũng ảnh hưởng đến giá trúng thầu. Điều này cho thấy dường như quy luật cung-cầu chi phối giá cả và xu thế thị trường. Tỷ trọng giữa số lượng đăng ký trên số lượng chào bán và tỷ lệ NĐT tổ chức trong tổng số NĐT có mức độ ảnh hưởng đến giá trúng thầu với mức độ tin cậy lên đến 99%.
Nghiên cứu của CTCK Thăng Long cho thấy tình hình hoạt động của các DN trước khi phát hành có vẻ như không đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành giá phát hành. Các đợt IPO bị ảnh hưởng mạnh bởi diễn biến thị trường, các yếu tố tâm lý, đám đông hơn các nhân tố cơ bản.
Giá khởi điểm mức nào là hợp lý?
Theo các chuyên gia, giá khởi điểm thấp sẽ tăng khả năng đăng ký và làm giảm rủi ro cho những nhà bảo lãnh phát hành. Tuy nhiên, giá khởi điểm thấp cũng có thể sẽ không phản ánh được sự quan tâm thực sự của NĐT khi đăng ký và dẫn tới nhiều khả năng các NĐT sẵn sàng bỏ cọc nếu giá trúng thầu của họ cao so với giá bình quân. Trong trường hợp giá khởi điểm cao, thường hàm ý rằng công ty được đánh giá cao. Song mức giá này cũng không thể quá cao vì có thể làm cho việc phát hành trở nên kém hấp dẫn.
Trên thị trường Việt Nam, giá khởi điểm của CP ngành tài chính và ngành sức khỏe y tế thường cao nhất, trung bình 30.000-40.000 đồng/CP và là những ngành được NĐT đánh giá có nhiều tiềm năng nhất. Giá thành công thấp nhất vào khoảng 3,7 lần so với mệnh giá và 2 lần so với giá khởi điểm; giá thành công bình quân tương ứng lần lượt khoảng 4,5 và 2,4 lần. Riêng ngành tài chính về cơ bản có giá thành công cao nhất khoảng 9,98 đến hơn 10 lần mệnh giá. Tất nhiên, những kết quả này bị chi phối bởi thời điểm tiến hành IPO.
Nên thay đổi cách thức đấu giá
Theo PGS.TS Ngô Trí Long (Viện Nghiên cứu khoa học thị trường giá cả -Bộ Tài chính), về lý thuyết và thực tiễn hoạt động của kinh tế thị trường, người tham gia thị trường IPO nên là những NĐT dài hạn với kỳ vọng DN đó sẽ phát triển trong tương lai, khi đó giá trị NĐT sẽ được tối đa hoá nhờ tính thanh khoản của công ty và giá trị của công ty gia tăng. Nhưng thực tế tại thị trường IPO ở nước ta cho thấy hầu như các NĐT khi tham gia IPO đều suy nghĩ kiếm lợi đơn giản bằng cách đoán giá và đợi kết quả.
Điều này được thấy rõ sau khi các kết quả đấu giá được thông báo. Những người đấu giá thành công chào bán ngay CP với những mức giá có khi chỉ cao hơn giá đấu thành công một chút, thậm chí thấp hơn mức giá đấu thành công bình quân. Từ đó cho thấy một thực tế là trên thị trường IPO có quá nhiều NĐT đăng ký đấu giá mà không hề có ý định đầu tư lâu dài.
Để hạn chế những bất cập trong đấu giá hiện nay, theo TS Nguyễn Minh Phong (Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội), cần áp dụng vào Việt Nam kinh nghiệm phổ biến trên thế giới về hình thức đấu giá công khai, hay còn gọi là đấu giá mở. Với hình thức này, các nhà đầu tư được phép đưa ra các giá cạnh tranh bám đuổi nhau một cách công khai, công bằng, trực tiếp, tại chỗ và người chiến thắng là người đặt mức giá mua cao nhất.
Quy định này sẽ cho phép các NĐT thay đổi linh hoạt các mức giá đưa ra đấu, để đảm bảo thắng lợi theo khả năng và chiến lược đầu tư của mình. Nhờ vậy sự hấp dẫn và công bằng của đấu giá sẽ tăng lên, giảm thiểu những bất cập và tác động tiêu cực của phương thức đấu giá hiện nay.
